|
Яъни вилоятлар мажлислари, шунингдек, Уммат мажлиси ҳам - вилоятлардаги барча мусулмонлардан вакил бўлгани учун - волийлар ва омиллардан норозиликларини билдиришлари мумкин. Халифа эса, агар шикоят вилоят мажлисининг аксарияти ёки Уммат мажлисининг аксарияти томонидан бўлган бўлса, дарҳол уларни бўшатиши вожиб бўлади. Бу иккаласи ўзаро қарама-қарши бўлиб қолса, биринчи ўринда вилоят мажлисининг раъйи қабул қилинади. Чунки у волийнинг ҳолатларини Уммат мажлисидан кўра яхшироқ билади.
Бешинчи бандда икки масала бор:
Биринчиси - номзодларнинг чеклови бўлса, иккинчиси олтита ёки иккитага чекланишидир.
Биринчисига келсак, кимки Хулафои рошидинларнинг қандай сайланганини кузатган бўлса, номзодларни чеклаш бевосита мусулмонларнинг намояндалари томонидан ёки халифадан номзодни улардан ноиб сифатида белгилаб беришни талаб қилишлари орқали амалга ошгани маълум бўлади.
Бану Соида айвонида номзодлар Абу Бакр, Умар, Абу Убайда ва Саъд ибн Убодалар бўлиб, шуларга чекланилган эди. Бу нарса айвон асҳобларининг розилиги билан, ундан кейин эса саҳобалар розилиги билан амалга ошган ва ўша ерда байъат берган эдилар.
Абу Бакр р.а.нинг сўнгги даврларида уч ойча ўзидан кейинги халифа ҳақида маслаҳат сўраб, муҳокама қилди. Бу ҳақда асҳоблар у киши билан тортишганларидан кейин, у киши томонидан Умар кўрсатилганини маъқулладилар, яъни номзод бир кишига чекланди.
Умарга суиқасд қилиниб, ханжар санчилгандан кейин чеклов янада аниқ ва тиниқ бўлди. Чунки Умар р.а.дан номзодни кўрсатиб беришни талаб қилгандилар, у киши уни олти кишига чеклаб қўйди ва бошқани бу номзодлар сафига киритишни тақиқлаб, бунда қаттиқ турди. Бу эса маълум ва машҳурдир.
Али р.а.га байъат берилган пайтда ягона номзод шу киши бўлиб, бошқа номзод йўқ эди. Шу боисдан чеклашга ҳожат йўқ эди.
Чеклов мусулмонлар оммаси олдида амалга оширилар эди. Агар у жоиз бўлмаганда, яна бу ерда бошқалар номзодни рад эта олиш ҳуқуқига ҳам эга бўлса, у инкор қилиниб, ижро этилмасди. Шунинг учун саҳобалар ижмосига биноан халифаликка номзодларни чеклаш жоиз. Демак, Уммат, яъни унинг намояндалари номзодларни чеклаш ҳуқуқига эга. Бу Уммат томонидан бевосита амалга ошириладими ёки собиқ халифанинг улардан ноиб сифатидаги чеклашини ижро этиш билан бўладими, фарқи йўқ.
159-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168