|
Қозиларни тайинлаш
Қози, муҳтасиб, мазолим қозисини ҳамма юртларга ҳамма масалалар бўйича умумий қози қилиб ҳам, айрим жойлар ёки айрим масалалар учун алоҳида қози қилиб тайинлаш ҳам мумкин. Чунки Пайғамбар с.а.в. шундай қилганлар. У зот Али ибн Абу Толибни Яман қозилигига, Муоз ибн Жабални Ямандаги бир ноҳия қозилигига, Амр ибн Осни эса муайян бир масала бўйича қози этиб тайинлаганлар.
Қозиларга мояна бериш
Ҳофиз «Фатҳ»да шундай дейди: «Мояна (иш ҳақи) халифа мусулмонларнинг ишлари билан шуғулланадиган киши учун байтулмолдан ажратган улушдир». Қозилик байтулмолдан иш ҳақи олиш жоиз бўлган ишлардандир. Давлат мусулмонларнинг ишлари билан шуғулланадиган кишиларни ёллайди ва уларга ҳақ ажратади. Давлат томонидан мусулмонларнинг ишлари билан шаръий тарзда шуғулланиш учун ёлланган одам - унинг иши ибодат ёки бошқа бўлишидан қатъий назар - мояна олишга ҳақлидир. Бунга далил Аллоҳ Субҳонаҳу ва Таолонинг закот йиғиш билан шуғулланувчилар учун ҳам улуш белгилаган мана бу оятидир:
وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا
– „... садақа йиғувчиларга...“. [9:60]
Бурайдадан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбар с.а.в. шундай деганлар:
«أَيُّمَا عَامِلٍ اسْتَعْمَلْنَاهُ وَفَرَضْنَا لَهُ رِزْقاً, فَمَا أَصَابَ بَعْدَ رِزْقِهِ فَهُوَ غُلُولٌ»
«Қайси бир ишчини ёлласак ва унга мояна тайин қилсак, шу моянасидан ортиқча олгани хиёнат қилганидир».Бу ҳадисни Абу Довуд, ибн Хузайма ўзининг «Саҳиҳ»ида, Байҳақий, Ҳоким ривоят қилган ва икки шайх шартига кўра ҳам саҳиҳ, деган ҳамда уни Заҳабий маъқуллаган. Мовардий эса «ал-Ҳовий»да айтади: «Қозилик учун ҳам байтулмолдан мояна олиш жоиз. Чунки Аллоҳ Таоло закот йиғиш билан шуғулланувчилар учун ҳам улуш тайинлаган. Умар Шурайҳни қози қилиб тайинлаб, унга юз дирҳам ойлик маош тайин қилган. Халифалик Алига ўтгач, унинг ойлик маошини беш юз дирҳамга кўтарган. Зайд ибн Собит ҳам қозилик қилганига мояна олган». Бухорий таълиқ, яъни изоҳ тарзида ривоят қилади:
108-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168