kutubhona

Голландия бўлиб, Португалия ҳам кичик бир қисмига шерикчилик қилган. Англия жануби-шарқий Хитой соҳилидаги Гонконг оролини, Малайяни, Сингапурни, Борнео оролининг шимолий қисмини, Бирмани, Ҳиндистон билан бирга Цейлонни мустамлака қилди. Унинг барча сиёсати шу мустамлакаларни сақлаб қолиш асосига қурилган. Икки гигант иттифоқидан олдин ғарбий лагер битта бирлик бўлган пайтда Узоқ Шарқ ҳақидаги Британия сиёсати Америка сиёсатидан фарқ қиларди. Ҳолбуки, у Америкага, мустамлакаларини сақлаб қолиш учун унинг ёрдамига муҳтож эди. Британия Хитойга ўз савдоси учун бозор, деб қарарди. Шунга кўра унинг Шарқий лагер томондалигини ўзининг Узоқ Шарқдаги вужуди учун хавфли деб билмасди. Шундан кўриниб турибдики, у Хитойга ҳужум қилиш, минтақада у билан тўқнашиш учун асос тополмади. Минтақанинг тинч, барқарор туришига ҳаракат қилди. Чунки унда содир бўладиган ҳар қандай ҳаракат унинг мустамлакалари изтиробга тушишига сабаб бўлар эди.

Шунинг учун Англия Индонезиянинг Голландияни ҳайдаб чиқаришга бўлган курашига қарши турди. Коммунистик Хитой билан эса муносабатини яхшилаб, уни эътироф этиб, савдо алоқаларини ўрнатди. Узоқ Шарқ сиёсатида Америкага қарши турди. Буларнинг ҳаммаси мустамлакаларини сақлаб қолиш йўлида қилаётган ишлар эди. Негаки бу мустамлакалар унинг учун товарларини сотиш бозорларигина эмас, балки Британиянинг бир ўзи фойдаланадиган хом-ашёларга бой ўлкалар эди. Қадимдан Британия у ерларда ўрнашиб қолганди, уларни эксплуатация қиларди. Шунинг учун унинг Узоқ Шарқдаги позицияси қандай қилиб бўлмасин, минтақадаги нуфузи ва мустамлакачилигини сақлаб қолишга қаратилганди.

Франция Иккинчи жаҳон урушидан кейин Ҳинди-Хитойни, яъни Вpетнам, Лаос ва Камбожани қайтариб олди. Улар Франциянинг энг катта ва бой мустамлакаси эди. Хом-ашёга бой бўлганлари туфайли Франциянинг даромад майдони ҳисобланишарди. Бироқ Франция мустамлакасини сақлаб қололмади. Уни бир томондан Хитой, иккинчи томондан Америка эгаллаб олди. Франция чиқиб кетишга мажбур бўлди. Хитой Вpетнамдаги собиқ озодлик ҳаракатини вужудга келтирди ва қўллаб-қувватлади. У «Вpетнам халқи озодлик ҳаракати» эди. Бу қўзғолон Францияни мағлуб эта олди. Ҳарбий жиҳатдан ҳам, сиёсий жиҳатдан ҳам синиб, мустамлакадан батамом чиқиб кетишга мажбур бўлди. Америка Ҳинди-Хитой мустамлакасини