|
тарафдорларига қарши ҳужум қилишда бош вазирдан ортда қолмас эди. Ҳатто султон шайхул-Исломни Мустафо Камол тарафдорларига қарши фатво чиқаришга чақирди. Шайхул-Ислом “миллатчилар ва миллатчиликка чақираётганлар Аллоҳнинг ғазабига дучор бўлгувчи ва ҳақ йўлдан адашгувчилардир. Аллоҳнинг мўъмин бандалари бу осий қўзғалончиларга қарши уруш эълон қилишлари вожибдир”, деб фатво чиқарди. Ўз ўрнида султон ҳам бу фатвони қўллаб қувватлаб, Мустафо Камол ва унинг тарафдорларини ўлимга ҳукм қилиб олий фармон чиқарди.
Бу фармондан хабар топган Мустафо Камол чекиниш ҳақида буйруқ берилганда чекинмай Анозулда қолиб кетган бир неча ингилизларни қамоққа олди. Кейин турк бўлинмасидан ингилизларга ҳужум қилиб, ингилз қисми жойлашган Эскишаҳар шаҳрини қамал қилишни талаб қилди. Инглизлар Қуниё шаҳрига келаётган Италия қисимларини кутаётган эди. Турк аскарлари ингилизларга ҳужум қилиб, Эскишаҳарни қамал қилиб туришди. Қуниёга келаётган Италия қисимларига ҳам ҳужум қилишди. Италияликлар жуда катта талофатлар бериб, аранг Қуниёга етиб олшди. Кейин эса ғарбга қараб юриш ва Измир шаҳридаги юнонларга қўшлишга мажбур бўлди. Инглизлар Эскишаҳардан худди италянлар Қуниёдан чиқиб кетгандай чиқиб кетишди. Шунинг учун Анозулда иттифоқчиларнинг аскарларидан бирорта ҳам қолмади. Лекин Мустафо Камол тарафдорларининг ингилизларга қарши қилган ҳужумларида улар билан мутлақо тўқнашув бўлмади. Балки италияликлар инглизлар билан келишган ҳолда Қуниёга кетишаётганда улар билан кичкинагина тўқнашув бўлиб ўтди кейин италияликлар чекинди.
Мустафо Камол янги парламент сайлови ўтказишини эълон қилади
Ушбу ишлардан мамлакатда икки гуруҳ ҳукмронлик қилиб тургани очиқ кўриниб турибди. 1. Инглизлар ва улар тарафида халифа ва ҳукумат. 2. Мустафо Камол партияси ва унинг тарафиида бутун халқ. Мустафо Камол ингилизларга қарши турганлиги учун одамлар уни ингилизларга қарши олиб бораётган урушларида қўмондон қилиб олишди. Шунинг учун умумий фикр ҳам, кўпчилик зобитлар ва мансабдор шахслар ҳам унинг тарафида эди. Мустафо Камол бу фурсатдан фойдаланиб, ҳали тўла тарқатиб юборилмаган парламент комиссияси номидан янги парламентга сайлов ўтказилишини, лекин янги парламентнинг эски парламент билан ҳеч қандай алоқаси бўлмаслиги ва бу парламент Усмонийлар парламентига ўхшамай, балки у ўзгача нуфузларга эга қонун ишлаб чиқарувчи миллий ҳайъат шаклидаги парламент бўлди деб эълон қилди. Анқара шаҳри бу миллий ҳайъатнинг мажлислари ўтказиладиган марказ этиб белгиланди.
Сайлов бўлиб ўтди, лекин у ҳақиқий маънодаги сайлов бўлмай, балки сайловга ўхшашлиги учун юзаки расмиятчиликлар қилиб қўйилди. Кўпчилик бундай нотич вазъиятда Мустафо Камол тарафдорларигина халқ тарафидан сайланиши зарур деган фикрда эди. Шундай бўлди ҳам. Ноиблар фақат унинг тарафдорларидан сайланди.
97-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138