|
инқилобнинг янгидан бошланишини хоҳламас, шу билан бирга халифага ҳамма содиқ эди.
Лекин Мустафо Камол комитетни тарқатиб юборишни чўза бошлади. Чунки унинг мақсади янги жумхуриятга асос солиш, салтанат ва халифаликни тамоман тугатишдан иборат эди. Мустафо Камол шу мақсадда бошлаган биринчи қадамида мувафақиятсизликка учрагани учун ҳам, иккинчи ҳаракатни амалга ошириш учун комитетни қурол сифатида қолдириши зарур эди. Шунинг учун у комитетни тарқатиб юбориш муддатини таъйин қилмай, ҳар-хил узр ва сабаблар ўйлаб топа бошлади. У комитетни тарқатиб юбормасликка узр кўрсатмади, балки уни тарқатиб юборишга рози эди-ю, лекин муддатни таъйин қилишни чўзар эди. Муддатчўзиш у билан бирга бўлганларни ғазабланишига олиб борди. Кўпчилик ошкора сувратда – халқ ҳукуматдан розилигини эълон қилгач, бу комитетнинг қолишига ҳеч қандай ўрин қолмади деб, қарши чиқа бошлади. Ҳатто Мустафо Камолни доимо қўллаб қувватлаб турган маршал Иззат бошо сингари дўстлари ҳам ҳужжатлар ва огоҳлантиришлар билан овозларини баралла кўтариб, ички низо ва шармандаларча келишмовчиликларга чек қўйилиши керак, деб қатъий талаб қила бошладилар. Улар комитетнинг қолиши келишмовчиликларнинг қолиши демакдир, деган фикрда эдилар. Лекин Мустафо Камол уларга – янги вазирлик аввало халқ унга берган ишончни оқлай олишга лойиқ эканлигини исботлаши керак. Бу иш эса бир оз вақт талаб қиладики, бу вақт ичида вазирлик ўз ишларини халққа тақдим қилади ва амалий сувратда халққа холис хизмат қилаётганлигини исботлай олади, деб жавоб берар эди. Шу билан бирга у ҳозирги вақтда фақат парламент сайловига тайёргарлик ва бу сайловда кўпчилик депутатлар “ватанпарварлар” тарафидан бўлиши ҳақида қайғураётганлигини гапирар эди.
Бу Мустафо Камол инқилобидаги биринчи юриш ва унинг воқеъаларидир. Булардан ингилизлар инқилобини бошлаган ва ҳимоя қилиб турганлиги очиқ кўриниб турибди. Ингилизлар Самсун шаҳрини босиб олишга ҳаракат қилганлиги ва Самсундан мағлуб бўлиб чиқиб кетиш “саҳнаси” Мустафо Камол атрофига одам тўплаб бериш “саҳнаси” эканлиги очиқ кўриниб турибди. Бўлмаса Усмонийлар Давлатининг тўрисида ўтирган ва энг кучли марказларни босиб олиб, уларнинг ҳаммасига тўла ҳукумронлик қилиб турган ингилизлар Самсунни босиб ололмас эдими? Бундан ташқари, ингилизлар Самсунни босиб олишга жиддий киришдилар, уни ҳимоя қилиш учун Рифъат бошони юбориш керак, деган хабарни Мустафо Камолга ким етказди? Нахотки ингилизлар Самсунни босиб олишга жиддий киришсалар-у, Рифъат бошо бош бўлиб борган 100 киши Самсунни ҳимоя қилишга етарли бўлса? Самсун шу юборилган куч сабабли босиб олишдан сақлаб қолинди, деган миш-мишлар тарқатилди? Бу ишлар одамларга Мустафо Камол ингилизлар яъни иттифоқчиларга қарши ва уларни мамлакатдан қувиб чиқариш мақсадида эканлигини кўрсатиш учун ўйлаб топилган “саҳна” эмасми? Нима учун юнонлар билан тўқнашув бўлди? Юнон саркардаси ҳукуматдан олган буйруғига кўра фақат Измир шаҳрини босиб олиши керак эди, нима учун у буйруққа итоъат қилмай Измирдан бошқа ерларни ҳам босиб олишга ҳаракат қилди? У буни ўз хоҳшига кўра қилдими ёки иттифоқчилар армияси бош қўмондони тарафидан юборилган кўрсатмага кўра қилдими? Нима учун бу ишлар содир бўлди? Тоғларда қуролли
90-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138