|
МУСТАФО КАМОЛ ИНҚИЛОБИДАГИ
БИРИНЧИ ҚАДАМ
Нима бўлганда ҳам, инқилоб кўчайиб, сусайиб давом этаверди. Мабодо МустафоКамол инқилобни амалга ошириш жараёнида қулаб кетадиган ҳолатга тушиб қолса, ингилзлар уни бундан қутқариб қолиш ва қўллаб-қувватлашга мажбур эдилар. Инқилоб аввалда муваффақиятли бўлди. Ёш қўмондонлар Мустафо Камолга қўшилиб, унинг изидан боришга тайёр эканликларини эълон қилдилар. Бундан ташқари ёши катта қўмондонлар ҳам у билан Халифаликка тегмаслик ҳақида шартлашиб олганларидан кейин унга қўшилдилар. Мустафо Камол тарафига қўмондонлар қўшилиб, унда катта куч ҳосил бўлиши билан, янги ҳукумат тузмоқчи бўлди. Шу мақсадда Сивасдан (Анозул шарқидаги шаҳар) Рафъат бошони чақириб олди. Рафъат ғарб фикрларининг ошиқларидан ва европаликарни ўта яхши кўриб, ўзини йўқотиб қўйган шахслардан бири эди. Анқарадаги қўшин қўмондони Алий Фуъодни ҳам чақириб олди. Алий Фуъод ҳарбий билимни мукаммал эгаллаган ҳарбийлардан ҳисобланар, шу билан бирга у ўта моҳир сиёсатчи ҳам эди. Алий Фуъод ва Рафъат бошо етиб келишди. Рафъат бошо ҳарбий денгиз флотидан истеъфо бериб бўшаган эди.
Қўмондонлар ўртасида яширин йиғин ўтказилди. Унда Ориф йиғилганларнинг сўзларини ёзиб борди. Мустафо Камол ўз нуқтаи назарини баён қилди ва фикрларини кенг шарҳлаб берди. Унинг фикрларига ҳамма қўшилиб, ҳозирги лаҳзада ягона умид қаршилик кўрсатишдир, деган тўхтамга келишди ва уни амалга ошириш учун режа тузишди. Бу режа – бостириб келаётган юнон кучларининг йўлини тўсиш учун Измирга қараб кетаётган тартибсиз тўдаларни тартибга солиш, кучайтириш ҳамда бу урушлар натижасида бўлиниб парчаланиб кетган ҳарбий қўшинни бирлаштириб, ягона, тартибли, кучли ватан қўшинини қайта тиклашдан иборатдир.
Қаршлик кўрсатиш ҳаракатни бошқаришни қўлга олиш учун ҳам режа ишлаб чиқилиши керак эди. Кўпчиликнинг фикрига кўра Алий Фуъод ғарбдаги ҳамма кучларга, Козим Қора Бакр эса шарқдаги кучларга бошчилик қиладиган бўлди.
Кейин Мутафо Камол сўзини давом эттириб: “Марказий ҳукумат ва султон душманлар ҳукумронлиги остида қолди. Шунинг учун ҳам Анозулда муваққат ҳукумат тузиш лозим”, деди. У сўзларини тугатиб-тугатмай йиғилганларнинг ҳаммаси ўринларидан туриб олдинга қараб интилди ва бу фикрга нисбатан ғазаблари ва қаршшиликларини изҳор қилди. Раъуф Халифани ёки марказий ҳукуматни ғазаблантирадиган бирор қадам босилишига қатъий қаршилигини очиқ айтди. Йиғилганларнинг ҳаммаси бир овздан қаршилик қилиб,Мустафо Камолга агар у ватанга хизмат қилса, ватан йўлида жонини фидо қилса у билан бирга бўлишларини, унга ишонсаларда, лекин битта шарт қўйишларини, яъни султоннинг ҳуқуқларига тегадиган ёки унинг қалбини оғритадиган бирор иш қилмаслиги лозимлигини айтишди. Халифаллик ҳамма нарсадан юқори турши ва салтанатга ҳеч қандай зарар тегмаслиги зарурлигини таъкидладилар.
83-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138