|
имзолади. Бакир Сомийбек Францияга Туркия билан алоқа қилаётган ҳамма давлатлардан кўра савдо алоқаларида алоҳида имтиёзлар берилишига рози бўлди. Шундай қилиб Франция билан Туркия орасида битим имзоланди.
Лекин Лондондан конференция Франция ва Туркия делегациялари имзолаган битимдан ўзга ҳеч нарсага эриша олмай муваффақиятсиз ҳолда якунланди. Иккала делегация Туркияга қайтиб келгач, Мустафо Камол Бакир Сомийбек Франция билан тузган битимни инкор қилди. Шу сабабли Бакир Сомийбек ташқиишлар вазири лавозимидан кетишга мажбур бўлди ва дарҳол Мустафо Камолга қаршилар томонга қўшилиб кетди.
Мустафо Камол Франция ҳукуматига : “Юборилган делегация ўз салоҳиятида бўлмаган ишни қилгани сабабли у қабул қилган барча қарорлар бекор ҳисобланади ва мамлакат ушбу қарорларни қабул қилмайди ва бу битимга жавобгар ҳисобланмайди”, деб мактуб йўллади.
Кейин Анқара ҳукумати билан Франция ўртасида музокаралар бошланди. Мусокаралар ниҳоясида, яъни 1921 йл 20 октябрда Анқара ҳукумати билан Франция ўртасида битим имзоланди. Битимга кўра Туркия Сурияни Францияга қолдирди. Иккала давлат Туркия билан Сурия оралиғини ажратиб турадиган чегара чизиғини таъйин қилишга келишиб олишди. Битимга кўра Франция ўз ҳарбий кучларини Киликиядан олиб чиқиб кетди. Шундай қилиб Мутафо Камол давлатлар билан алоқа боғлаш ишини бошлаб юборди. Давлатлар у биланалоқа боғлаб, Халифа ҳукумати мавжуд бўлишига қарамасдан Мустафо Камол билан ўзаро битимлар туза бошлади.
Европа давлатлари Мустафо Камолга ўз майлларини изҳор қила бошлади. Франция, Италия Мустафо Камолни рози қилиш ва унга яқинлашишга ҳаракат қила бошлади. Англия ҳам давлатлараро ишларда очиқдан-очиқ Мустафо Камолни қўллаб-қувватлай бошлади. Шу билан бирга юнонлардан юз ўгирганин намойиш этиб, улардан ғазабда эканини очиқ кўрсата бошлади.
Мустафо Камол Россия билан алоқа боғлади. Россия урушдан чиққан ва у ерда коммунистик ҳукумат ташкил бўлган эди. Мустафо Камол Россиядан уни қўллаб-қувватлашини талаб қилди ва Россияга Ботуми шаҳрини берди. Шунингдек Мустафо Камол Россиядан ўзи билан Туркия номидан дўстлик битимини тузишни талаб қилди. Зеро, бу битим Россия тарафидан унинг танолиниши бўлиб қолиши керак эди. Коммунистик ҳукумат бу талабларни қабул қилди. Чунки у ҳеч нарсани ютқазмаётган ва шу билан бирга Россия Исломга ва Туркияда Ислом халифалиги бўлишига қарши эди. Шунга кўра у Мустафо Камолни ингилизларга ва халифага қарши қўллаб-қувватлади. Россия 1921 йил 16 мартда Батуми шаҳрини олди ва ҳеч қандай зиён кўрмади. Бу ишдан сал олдинроқ Италия ўз хоҳшига кўра Азолияни топширган, Азолиядан 1921 йилнинг январь ойида чиқиб кетган эди. Шундай қилиб Франция, Италия ва Россия Анқара ҳукумати тарафига ўтди. Мустафо Камолни билаги кучга тўлди.
106-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138