|
МИЛЛАТЧИЛИК НАЪРАЛАРИ ВА МУСТАҚИЛЛИККА ИНТИЛИШЛАРНИ ҚЎЗҒАШ
Европа давлатлари, ҳусусан Англия, Франция ва Россиянинг Ислом халифалигини йўқ қилиш учун олиб борган ҳаракатлари шундай давом этаверади. Лекин уларнинг Ислом Давлатига мунтазам урушлар, лашкар ва жанглар билан орқадан зарба бериш ҳаракатлари муваффқиятсизликка юз тутди. Уларнинг мувоффақиятсизлиги халифада мавжуд бўлган ҳимоя қувватининг кучлилиги сабабли эмас, балки аввало давлатлар ўртасидаги муносабатлар ва ўлжаларни тақсимлашда ўзаро келиша олмаганликлари сабабли эди. Аммо бу Европа давлатларининг Европада Сербия, Венгрия, Болгария, Юнон ва бошқа мамлакатлардаги ҳаракатлари муваффақият қозонди. Чунки улар бу мамлакатларда миллатчилик, мустақилликка интилиш туйғуларини қўзғаш йўли билан ҳаракат қилди. Шунинг учун ҳам Европа давлатлари бу услубни, яъни миллатчилик ва мустақилликка (яъни ажралишга) интилиш услубини ихтиёр қилди ва Ислом байроғи хилпираб турган ва мусулмонлар халифаси ҳукумрон бўлган мамлакатларда шу услуб билан ҳаракат қила бошлади. Ҳусусан араб ва туркларда бу услубни қўллашга бор имкониятларини қаратди. Истанбул ва Ислом Давлатининг бошқа шаҳарларидаги Англия ва Франциянинг элчихоналари миллатчилик наъралари ва мустақилликка интилиш туйғуларини қўзғай бошлади. Уларнинг бу фаъолиятлари Бағдод, Дамашқ, Байрут, Қоҳира ва Жидда шаҳарларида ошкора сувратда олиб борилди. Бу муҳим ишни амалга ошириш учун иккита асосий марказ: Истанбул шаҳри ҳамда Ислом Давлати қўл остидаги мамлакатлар, ҳусусан араб тилида сўзлашадиган мусулмонлар яшайдиган мамлакатларда зарба бериш мақсадида Байрут шаҳри ихтиёр қилинди.
Халифаликка қарши ҳаракатда Байрут марказининг аҳамияти
Исломга ва Ислом Давлатига зарба бериш мақсадида ихтиёр қилнган Байрут маркази учун натижаси узоқ муддатларда амалга ошадиган режа тузилди. Шунинг учун ҳам Байрут маркази одамларга заҳри қотилдек бўлди. Минглаб мусулмон фарзандларини кофирларга ва барча исломий алоқаларни куфр ҳукмига мувофиқ юритиладиган алоқаларга айлантирди. Биринчи жаҳон урушида кофирлар билан аралашув асносида Ислом Давлатига зарба беришда бу марказнинг таъсири даҳшатли бўлган.
Ғарб кофирлари сиёсий ишларини Иброҳим бошо Шом ўлкаларидан ажралгандан кейин Байрутда ошкора сувратда бошладилар. 1842 йилда америкаликларнинг топшириқ ва режаларига мувофиқ бир илмий жамъийятга асос солиш ғояларига эришиш учун 5 йил ҳаракат қилди ва ниҳоят у “илмлар ва фанлар жамъийяти” номли жамъийятга асос солди. Унга ингилизларнинг энг хатарли малайларидан Бутрус Бустоний ва Носиф Ёзижий номли икки насроний малайи ва ингилизлардан Колонел Черчел, америкаликлардан Эйли Смит ва Корнилус ван Диклар бошчилик қилди. Бу жамъийятнинг ғоялари бошланишда яширин сувратда бўлсада, лекин катта ёшдагилар ва мактабларда ёшлар орасида илм тарқатиш ҳамда катталар ва ёшларни ғарб сақофати (илм-маъорифи) ни олишга мажбур қилиш, ғарб фикрларини
9-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138