|
конференциясини ўтказди ва бу билан кўзлаган мақсадларини давлатлараро шаклда ниҳоясига етказди.
Ингилизлар халифаликни йўқ қилиш учун унинг пойтахтига эътиборни қаратишади
Аммо ингилизларнинг Халифалик марказига бутун кучларини қаратишларидан мақсади халифаликни йўқ қилишни таъминлайдиган услубларни қўллашдан иборат эди. Улар иттифоқчиларини алдаган ва босиб олган мамлакатларда бутун кучларини сарф қилганларига қарамасдан уларнинг бутун диққат эътибори Туркияга ёки тўғрироғи Халифалик марказига қаратилган эди. Шунинг учун ингилизлар сулҳ эълон қииниш ҳолатида шошилинч ҳаракатлар қилиб, ҳарбий кемалари Босфор бўғозини, аскарлари эса пойтахтни, Дарданел қалъалари ва Туркия атрофидаги муҳим ҳарбий ўринларни эгаллаб олишди. Француз аскарлари эса Ғалта шаҳрини, Италия аскарлари эса Бийро шаҳри ва темир йўлларни эгаллаб олишди. Ингилиз қўмондони Ҳарингтон Туркияда иттифоқчиларнинг бош қўмондони этиб таъйинланди.
Мана шу сабабларга кўра Ингилиз қўшинлари Туркияни ҳақиқий тўла босиб олган ва Туркия устидан тўла ҳукумронлик қилаётган, Франция ва Италия эса Туркияни рамзий эгаллаб олган ҳисобланади. Бу билан мағлуб давлат ва ғолиб иттифоқчилар ўртасидаги Туркия ички ишларига таъаллуқли ишлар Англия билан боғланиб ҳал қилинадиган бўлиб қолди. Шундай қилиб Англия Туркиядаги ўйинини ниҳоясига етказди. Иттифоқчиларига Туркиянинг ички ишларига аралаша олиш учун ҳеч қандай ўрин ва таъсир қила олиш ҳуқуқи қолмади.
Ингилизлар сулҳ эълон қилинганидан бошлаб, Халифалик Давлати ёки уларнинг таъбирича Усмонийлар империяси устидан ҳукумронлик қилиш учун ҳар-хил сиёсий найрангларни бошлашди. Бутун сиёсий ўйинларини айнан Туркияга, ҳукуматни ўзгартириш ва Халифаликни йўқ қилишга қаратишди.
Шу мақсадда сулҳ эълон қилинган биринчи лаҳзаларданоқ Ислом Давлатини сиёсий тушкунликларга тушуриб қўйишга киришдилар. Усмоний Давлатдан сулҳни қабул қилиб олишди, Талъат ва Анвар билан сулҳ битимини тузишди. Ингилизлардан сулҳ шартларига келишиш учун музокаралар олиб бориш талаб қилингандан улар Талъат ва Анвар билан музокаралар олиб бора олмасликларини эълон қилишди. Чунки, Талъат ва Анвар Усмонийлар Давлатининг урушга киришда асосий масъул шахслар эканлигини баҳона қилиб, янги вазирлик ташкил қилишни талаб қилишди.
Мустафо Камолнинг Ҳалаб шаҳридан юборган ва унда маршал Иззат бошони бош вазир лавозимини эгаллашини таклиф қилган телеграмма айнан шу вақтда етиб келган эди. Иззат бошо янги вазирликни тузди ва Ҳалабда яшаб турган Мустафо Камол учун хос телеграмма йўллади. Унда жумладан шу сўзларни айтди: “Сулҳ шартлари битилгач икки дўст сингари учрашишни умид қиламан”. Бу ўринда
67-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138