|
билан Абду-л-Азизни халифаликдан четлатиш ҳақида келишиб олди. Кейин денгиз ишлари нозири ва Шайхул-Ислом билан алоқа боғлаб, улар билан ҳам Султонни четлатиш ҳақида келишиб олди. Бу мақсадларини амалга ошириш учун аниқ бир кунни ваъдалашиб олишди. Бу воқеъа 1876 йилда содир бўлди. Таъйин қилинган кундан бир оз муддат олдин Мидҳат бошо Россиядан бошқа Европа давлатларига яширин баёнот йўллади. Унда, Ислом Шариъати давлат бошлиғи тўла ақлий қувватга эга шахс бўлишини такозо қилгани учун ҳам, Султонни халифаликдан четлатилиши Ислом Шариъатига кўра вожиб иш бўлиб қолганлигини билдирди.
1876 йил 30 май куни кечқурун ҳарбий кемалар “Зулма боғоч” саройи олдига келди. Аскарлар жамланиб саройни ўраб олди. Султоннинг олдига бирнеча одам кириб, Шайхул-Ислом фатвосига кўра унинг тахтдан четлатилганлиги ҳақидаги хабарни билдирди. Султонни саройдан туширдилар. Ўша кечадаёқ тахтга Мурод 5 чиқиб ўтирди.
Шундай қилиб Мидҳат бошо Россиядан бошқа Европа давлатлари, хусусан Англия, Германия ва Франция билан келишиб, халифани қулатди. Чунки халифа Ислом Давлати учун ғарб демократик қонунларидан ишлаб чиқилган концититуция тузишга рози бўлмаган эди.
Мусулмонлар учун шундай бир халифа таъйин қилиндики, у орқали ғарб қонунлари асосида конититуция ишлаб чиқамиз, деб ўйлашди. Абдул-Азиздан кейин халифа бўлган Мурод Европа услубида тарбия топиб ўсган,билимдонлиги билан машҳур шахс эди. У орқали конституция тузиш ва ижро қилишни умид қилса бўлар эди. Лекин унинг саломатлиги ақлнинг хиралашуви сабабли заифлашиб қолган эди. Шу сабабли Мидҳат бошо фурсатдан фойдаланиб, тезроқ конституцияни эълон қилишга ҳаракат қилди. У халифа Мурод касаллиги вақтида тарафдорлари билан тўпланиб, Европа қонунлари ва тузумларини ўрганди ва конституция устида ишлаб уни охирига етказди. Лекин Муроднинг телба бўлганлиги ошкор бўлиб қолгандан кейин, уни тахтдан тушириш лозим бўлиб қолди. 1876 йил 31 августда шайхул-Ислом халифа Муроднинг тахтдан туширилганлигини эълон қилди.
Сентябрь ойининг бошларида Муроа 5нинг укаси Абдул-Ҳамид (1842-1918 йиллар. 1876йил тахтга ўтириб, 1909 йил туширилган) тахтга ўтириб ва мусулмонлар халифасига айланди. Оз фурсат ичида Мидҳат бошо бош вазирлик лавозимини эгаллади. Бу ишлардан кейин Англия Истамбулдаги катта давлатларнинг элчилари учун конференция ўтказишни таклиф қилди. Бундан мақсад, сулҳ ижро қилиш учун янги таклифлар киритиш йўли орқали Балқонда тинчликни мустаҳкамлаш эди. Конференция бўлиб ўтди ва Усмоний Давлатни ислоҳотларни ижро қилишга мажбур қилди. Мидҳат бошо ҳам ички ислоҳотлар ижро қилишга астойдил киришди. Шу мақсадда 16 та катта лавозимдаги ҳарбий бўлмаган кишилар, 10 та олим ва 2 та саркардалардан таркиб топган ҳайъат тузди. Унга давлат конституция лоиҳасини ишлаб чиқишни топширди. Ҳайъат жуда катта машаққатлардан кейин Белгия конституциясидан руҳланган
23-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138