|
Бу билан мамлакатда сиёсий куч мавжуд бўлди. Лекин ингилизлар бу сиёсий кучни давлатга лойиқ кўринишда ва унга муносиб қудратга эга эмас қилиб кўрсатадиган ҳамда уни ҳукумат бошқарув юкини кўтара олмайдиган ва мустаҳкам тура олмайдиган қилиб кўрсатадиган ишларни қила бошладилар. Мана шу сабабдан улар изтироб ва беқарорликни вужудга келтириш учун парламентни тарқатиб юбориш ҳийлаларини амалга оширишди.
Кейин одамларни номутаносиблик ва беқарорликларни пайдо қиладиган сиёсий ишлар билан машғул қилиб қўйишди. Ҳақиқатан ҳам парламентни тарқатиб юбориш изтироб ва тўс-тўполонга сабаб бўлди. Одамар ҳукуматни бошқариш юкини давлат кўтара олмаётганини сеза бошладилар. Шу сабабли мамлакатда кўзга кўринган шахслардан таркиб топган бир жамоъа бу ҳолатни қутқариб қолишга ҳаракат қилди.
1918 йил 29 ноябрда яманлик табиб ва сиёсий ишлар билан шуғулланувчи доктор Асъад пойтахтда ватанпарварлик конференциясини ўтказишга даъват қилди. Бу конференция 8 та сиёсий партия ва жуда кўп майда гуруҳларни мамлакатдаги аҳвол ҳақида баҳс қилиш учун жамлади. Унда бир нечта мажлислар ўтказилди. Кейин ҳеч қандай натижасиз тарқалиб кетди.
Собиқ вазирликдан 30 киши ва катта мартабали шахслардан таркиб топган “Ватан бирлиги” номи билан уюшма тузилди. Бу жамоъа собиқ депутатлар мажлиси раиси лавозимда ишлаган ва “Ёш Туркия” жамоъасига асос солган Аҳмад Ризо атрофида тўпландилар. Лекин бу жамоъа ҳам ҳеч қандай натижага эриша олмади.
“Бирлик ва тараққиёт” партияси аъзолари ҳам кўзга кўринарли ишлар қилишди. Лекин бу ишлар ҳам ҳеч қандай натижа мермади. Шундай қилиб одамлар давлатнинг борлигини, лекин у ҳукумат ва сиёсат ишларини бошқара олмаётганини сеза бошладилар. Сиёсат билан шуғулланувчилар бир нечта жамоъалар ва шахсларга айланиб қолдилар, лекин улар ўртасида мутаносиблик ва бирлик йўқ эди. Натижаси кўзга кўринадиган сиёсий ишларни амалга ошириш учун жуда кўп ҳаракатлар қилинди, лекин улар муваффақиятсиз тугар ва охир оқибат тўхтаб қолар эди.
Мамлакатда сиёсий бўшлиқ очиқ кўриниб қолди ва уни ҳар қандай инсон сеза бошлади. Мутаносибликни вужудга келтириб, султоннинг мамлакат ишларини олиб бориши ва сиёсий юкларни кўтаришга ёрдам берадиган, султон маслаҳат ва фикр олиш учун марожаъат қиладиган Уммат намояндаларидан ташкил топган мажлис йўқ. Уммат билан боғанадиган, сиёсатчиларнинг ишлари ва одамлар билан мутаносибликда иш олиб борадиган ҳамда сиёсат ва мамлакат ишларини қиладиган вазирлик ҳам йўқ. Одамларни фикрда ўзи билан шерик қиладиган, хатти-ҳаракатларни тартибга соладиган ва сиёсий ишларни вужудга келтирадиган Халифа ҳам йўқ. Чунки парламент тарқатиб юборилган, вазирлик фаъолиятсиз, халифа эса қамоқдаги каби ҳолатда эди. Шунинг учун сиёсий бўшлиқ кўриниб қолди, яъни давлатнинг борлигини, ҳокимларнинг борлигини одамлар сезиб турган бўлсалар ҳам, давлатнинг иш юрита олмаслиги ва мустаҳкам тура олмаслиги кўриниб қолди.
73-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138