|
1740 йил Муҳаммад инАбду-л-Ваҳҳоб Анза қабиласнинг сардори Муҳаммад ибн Суъуд олдига паноҳ сўраб борди. (Муҳаммад ибн Суъуд Уяйна қабиласи сардорининг душмани бўлиб, ўзи Даръийя шаҳрида истиқомат қилар эди. Диръийя шаҳри Уяйна қабиласидан 6 соатли йўл эди. Муҳаммад ибн Абду-л-Ваҳҳоб Муҳаммад ибн Суъуд томонидан самимий кутиб олингач, Диръийя ва унга яқин ерлардаги одамлар орасида ўз фикрларини тарқата бошлади. Оз фурсат унинг фикрларини қўллаб қувватловчилар пайдо бўлди. Амир Муҳаммад ибн Суъуд ҳам бу фикрларга мойил бўлди ва шайх Муҳаммад ибн Абду-л-Ваҳҳобга яқинлаша бошлади.
1747 йил амир шайхни фикрларини қабул қилганлигини ва уни ва фикирларини қўллаб қувватлашини эълон қилдию мана шу келишув сабабли ваҳҳобийлик ҳаракати бошланиб, у даъват ва ҳукм (ҳокимят) шаклида зоҳир бўлди. Шайх ўз фикрларига даъват қилар ва шу фикрлардан балқиб чиқаётган ҳукмларни татбиқ қилар эди.
Шундай қилиб бу фикрлар Диръийяга қўшни шаҳар ва қабилалар орасида даъват ва ҳукм шаклида ёйила бошлади. Муҳаммад ибн Суъуднинг ҳокимияти ҳам кенгайиб, 10 йил муддатда ўз салтанати ва янги мазҳабга 30 кв.мил ерни бўйсундиришга мувафақ бўлди. Лекин бу ёйилиш даъват ҳамда Анза қабиласи сардорининг салтанати орқали бўлган эди. Муҳаммад ибн Абду-л-Ваҳҳобга ҳеч ким қаршилик ва душманлик қилмади. Ҳатто уни Уяйнадан қувиб чиқарган Аҳсо амири ҳам бу ёйилишда ўз душманига қаршилик қилмади ва унга қарши куч тўпламади. 1757 йилда Аҳсо амири куч тўплаб Муҳаммад ибн Суъудга қарши уруш бошлади. Лекин бу урушда мағлуб бўлди ва Муҳаммад ибн Суъуд унинг ҳокимиятини эгаллаб олди шу кундан бошлаб Анза салтанати, яъни Муҳаммад ибн Суъуд салтанати ва янги мазҳаб салтанати Диръийя ва унга қўшни шаҳарлар ва Аҳсо шаҳрида ҳукмронлик қила бошлади. Бу ўлкаларда ваҳҳобийлик мазҳаби салтанат кучи билан ижро қилинар эди.
Лекин бу ҳаракат, бу ёйилиш Аҳсо амири билан тўқнашув ва Аҳсо шаҳрини эгаллаб олиш билан тўхтаб қолди. Муҳаммад ибн Суъуд ҳам, ваҳҳобийлик мазҳаби ҳам шу ерда тўхтаб, ҳаракат тамоман сўнди.
1765 йил Муҳаммад ибн Суъуд вафот этди. Ўғли Абду-л-Азизни Анза қабиласини сардори этиб қолдирди. Абду-л-Азиз отаси вафотидан кейин отасининг қўл остидаги ерларда ҳукмронлик қила бошлади. Лекин у ваҳҳобийлик ҳаракатини кучай тиришга ҳам, қўшни шаҳарларга ёйишга ҳам ҳисса қўшмади. Ҳаракат яна сўниқ ҳолатида қолаверди. У ҳақида ҳеч нарса эшитилмай қолди. Ҳатто қўшни ўкаларда бу ҳаракатни эслаш ёки уни бостириб келишидан қўрқиш ҳисси тамоман йўқ бўлиб кетди.
Лекин ваҳҳобийлик ҳаракати бошланганидан 41 йил кейин, яъни 1747 йилдан то 1788 йилгача ва бу ҳаракат 31 йил тўхтаб, сўниб тургандан кейин, яъни 1757 йилдан 1787 йилгача қўқисдан яна кучая бошлади ва ваҳҳобийлик мазҳабини янгича бир
6-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138