|
немислар билан бўлган иттифоқдан чиқишингиз ва фурсатни бой бермай сулҳ тузишингиз зарур”, деди.
Шунда султон ундан: “Сенинг бу фикрларингга шерик бўладиган бошқа зобидлар ҳам борми?”, деб сўради. У: “Ҳазратим, бу фикрларимга шерик бўладиган зобитлар жуда кўп”, деб жавоб берди. Лекин султон унга ҳеч нарса ваъда қилмади. Мустафо Камол унинг олдига иккинчи марта келди. Султон бу сафар ҳам унга ҳеч нарса ваъда қилмади. Мустафо Камол султон олдига учунчи марта келиб, унга мулоҳазаларини баён қилди. Султон уни сўзларини жим тинглаб ўтирди ва у сўзини тугаллагандан кейин унга қарата жиддий ва қатъий оҳангда: “Мен ҳамма ишларимни саъодатманд Анвар бошо ва Талъат бошо билан режалаштирганман”, деди. Кейин уни ҳузуридан чиқариб юборди.
Орадан икки ҳафта ўтмай султон Мустафо Камолни чақиртирди. У султоннинг ҳузурига етиб келганда унинг ҳузурида мулозимлар ва баъзи немис саркардалари ўтирган эди. Султон унга тантанали сувратда пешвоз чиқиб, ҳузуридагиларга: “Бу Мустафо Камолдир. У мен ишонган энг қобилиятли зобитлардан бири”, деди. Кейин унга қараб: “Саъодат соҳиби, мен сизни Сурия тарафга қўмондон этиб таъйин қилдим. Чунки Сурия биз учун жуда муҳим тарафдир. Мен сизни ҳозироқ Сурияга йўл олишингизни ва уни душман қўлига ташлаб қўймаслигингизни хоҳлайман. Мен сизга ишониб топшираётган бу муҳим ишни мукаммал адо этасиз деган умиддаман”, деди. Кейин унга бир оғиз гап гапиришга ҳам имкон бермай ҳузуридан чиқариб юборди.
Мустофо Камолнинг Суриядан чекиниши ва уни ингилизларга қолдириши
Тўртинчи ҳодиса: Мустафо Камол Сурияга ингилизлар билан урушиш учун бориб, ингилизларга у ерни топшириб, Анозулга чекинди. Бунинг тафсилоти: У буйруқни олиши биланоқ Суриядаги қўмондонлик қароргоҳига қараб йўл олди ва у ерга 1918 йил август охирларида етиб борди. Бош қўмондон немис Леймон фон Сандрозга ўзини унинг қўл остида хизмат қилиши учун юборилганини айтди. Чунки бош қўмондон Фоленгхейн баҳорда Германияга қайтган эди. Сандроз уни Ана Фурта жангидан танигани учун яхши кутиб олди. Сандроз унга ҳимоя чизиғининг ўрта қисмига жойлашган 7-қўшинга бошчилик қилишни топширди. У бу лавозимни қабул қилиб олгандан кейин буйраклари оғриб қолганини баҳона қилиб, қўмондонлик маркази Наблус шаҳрига 1918 йил сентябрнинг бошларида етиб олди. 1918 йил 19 сентябрда ингилизлар ҳужум бошлади. Мустафо Камол Урдун дарёсига орқа қилиб, урушга кирмай қўшини билан чекинди. Кейин дарёдан кечиб ўтиб, қолган кучларни жамлаб саҳро тарафга қараб кетди. Кейин темир йўл ёқалаб Дамашққа қараб чекинди.
27 сенябрда бош қўмондон Мустафо Камолга Раййоқда янги ҳимоя чизиғини вужудга келтиришни буюрди. У бу муҳим ишни амалга ошириш мақсадида Раййоққа бориб яна орқасига қайтиб келди ва бош қўмондонга: “Раййоқда ҳимоя чизиғини вужудга келтиришнинг фойдаси йўқ, чунки сафларни тартибга солиш кўп
61-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138