|
услубда тарқата бошлади. Унинг овозаси Ислом Давлатининг ҳамма тарафларида ҳам, катта давлатларда ҳам кучли шакилда эштила бошлади. Бу ҳаракат қўшниларни, балки бутун Ислом Давлатини машғул қилиб изтиробга сола бошлади.
1787 йил Абду-л-Азиз подшоҳлик хонадонини ёки валиаҳдлик тартибини таъсис қилишга киришди. Бундан мақсад ўғли Суъудни ўз ўрнига қолдириш эди. Шайх Муҳаммад ибн Абду-л-Ваҳҳоб бошчилигида жуда катта жамоът йиғилди. Бу йиғинда Абду-л-Азиз подшоҳлик ҳуқуқи ўз хонадонида, подшоҳга ўрин босарлик ҳуқуқи эса авлодларида бўлишини таъйин қилди ва ўғли Суъудни ўз ўрнига қолдиражагини эълон қилди. Муҳаммад ибн Абду-л-Ваҳҳоб бошчилигидаги бу катта жамоът бунга рози бўлиб, тасдиқлашди. Шундай қилиб битта қабила ёки бир неча қабилалар учун эмас, балки давлат учун подшоҳлик хонадаонига асос солинди. Шунингдек ваҳҳобийлик мазҳабида ҳам ўринбосарлик Муҳаммад ибн Абду-л-Ваҳҳоб хонадонида этиб босарлик тартиблари таъйин қилнгандан кейин, ҳаракат фатҳ қилиш ва ёйилишда яна ҳам кучайиб, ваҳҳобийлик мазҳабини уруш йўли билан ёя бошлади. 1788 йили Абду-л-Азиз жуда катта таёргарлик билан Қувайтга ҳужум қилди ва уни эгаллаб олди. Англия ҳам Қувайтни Усмоний Давлатдан тортиб олишга ҳаракат қилган, лекин буни уддасдан чиқа олмаган эди. Чунки Германия, Россия ва Франция каби давлатлар ингилизларни йўлини тўсиб турар, халифалик давлати ҳам бунга йўл қўймас эди. Ваҳҳобийларнинг Қувайтни Усмоний Давлатдан ажратиб олишлари ва уни ҳимоя қилиш мақсадида шимолга қараб юришлари Россия, Германия, Франция каби катта давлатлар ва Усмоний Давлатнинг назарини ўзига жалб қилди. Чунки ваҳҳобийлар уруши мазҳабчиликка асосланган бўлиб, у диний туйғуларни қўзғар эди.
Шундай қилиб ваҳҳобийлар бир неча ўн йил давом этган сокинликдан кейин қўққисдан ҳаракатга келдилар. Бу ҳаракатни янгича услуб билан, яъни мазҳабни уруш ва фатҳ йўли балан тарқатиб, бошқа мазҳабларни тамоман йўқотиб, уларнинг ўрнига ўз мазҳабларини ўрнатиш услуби билан бошладилар. Бу ҳаракат Қувайтга ҳужум қилиб, уни босиб олиш билан бошланиб кетди. Кейин бу ҳаракатни ёйишга бўлган урунишларни кучайтирдилар. Улар Арабистон ярим оролидаги қўшниларнинг, Ироқ, Шом ўлкалари ҳамда Халифалик Давлати сифатида Усмоний Давлатнинг безовталанишлари, хаёжон ва изтиробларига сабабчи бўлдилар. Улар мусулмонлар бошқа мазҳаблардан олган фикрларини ташлаб, фақат ваҳҳобийлик мазҳаби фикрларини қабул қилишлари учун уларга ва халифага қарши қурол кўтардилар ва Ислом ўлкаларини фатҳ қила бошладилар. 1792 йил Муҳаммад ибн Абду-л-Ваҳҳоб вафот этди. Суъуд отаси Абду-л-Азизнинг ўрнини эгалаганидек, давлатда ваҳҳобийлик эгаллаган мансабни унинг ўғли эгаллади. Шундай қилиб Суъуд хонадонининг амирлари ваҳҳобийлик мазҳабини Халифалик Давлати бўлмиш Усмоний Давлатга зарба бериш ва мусулмонлар орасида мазҳаблараро урушларни қўзғаш мақсадида сиёсий қурол қилиб олдилар.
7-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138