|
боғланиш имкониятига эга бўлишлари учун иттифоқчи давлатлар ўзларига Дарданелл бўғозини йўл қииб олиши зарур деб ҳисоблар эди. Ҳолбуки Россия Усмоний ипериянинг ашаддий душмани эди. Мустафо Камолнинг бу фикрлари маълум ва машҳур бўлиб, уларни ошкор айтар эди. Шунинг учун ҳам ҳеч ким, агар у бош қўмондонлик лавозимини эгалласа ҳокимият ва унинг сиёсатида инқилоб пайдо қилиши ҳақида шубҳаланмас эди. Шунинг учун Анварни четлатишни зарур деб ҳисоблаётганлар тинчиб қолишди ва Бағдодни тез фурсатда қайтариб олишни талаб қила бошладилар.
Анвар Германия бош қўмондонидан Бағдодни қайтариб олиш учун мадад беришини қаттиқ талаб қилди. Германия итифоқчиси Анвар ғалабага эришиши ва уни мансабида қолдириш учун қўлидан келган ҳамма ёрдамни берди. Германия қўллаган тадбир генерал Фоленгхейнни ва бир нечта дивизияни Анварнинг тасарруфига бериш бўлди. Фоленгхейн янги кучларни тартибга солиб, уларни “Чақмоқ” номи билан атади. Ҳалаб шаҳрини бош қўмондонлик штаби қилиб таъйинладилар. Мустафо Камол генерал даражасига кўтарилди ва Фоленгхейн қўл остидаги 4-қўшин саркардаларидан бири қилиб таъйинланди.
Лекин Мустафо Камол бош қўмондонлик немис зобити қўлида бўлганлигига рози эмас, шу билан бирга Бағдодни қайтариб олиш учун қилинадиган ҳаракатлар бекорчи ва фойдасиз бўлиб, унга кириш Усмонийлар қўшинига яна катта талофат келтиради, деган фикрда эди. Шунинг учун у Бағдодни қайтариб олишни талаб қилувчиларнинг уқувсизликларини, Анварнинг сиёсати бемаънилигини ва бу оқсоқ сиёсатни ижро қилиш сабабли етадиган қийинчиликларни халққа очиқ айта бошлади. Бундан ташқари у ўз нутуқларида Усмоний Давлат Германияга бўйсунгани сабабли бошидан кечираётган зарарларни айтар эди. Мустафо Камол немис саркардаси билан келиша олмаслиги табиъий эди. Фоленгхейн уни ҳар хил воситалар билан ўзига мойил қилиш ва рози қилишга ҳаракат қилиб кўрди. Лекин ҳаракатлари зое кетди. Фоленгхейн уни қўмондонлик йиғинларига таклиф қилар эди.
Ҳужум режаси Бағдодга қуруқлик орқали, Сувайш каналига эса ҳаводан зарба беришдан иборат эди. Сувайш каналига ҳужум қилиш билан у ердаги инглиз ҳарбий кучлари Ироқдаги кучларга ёрдам бера олмай қолди. Лекин Мустафо Камол бу режани танқид қилди ва унга қаттиқ қаршилик кўрсатди. Унинг охири муваффақиятсиз бўлишини очиқ айта бошлади. Лекин немислар унинг эътирозига ва танқидларига парво қилмади. Унинг фикрини Жамол бошодан бошқа ҳеч ким қўллаб қувватламади. Чунки Мустафо Камол билан Жамол бошо немисларни ёмон кўришлари ва Давлатни урушдан чиқишини очиқ айтишлари билан танилган зобитлар эди. Шунинг учун ҳам Жамол бошо қўмондонликка қарши тортишувларда Мустафо Камолни қуллаб қувватлар эди. Лекин режа амалга ошрилди. Чунки Фоленгхейн ва бошқа қўмондонлар ушбу режанинг тўғрилиги ва мувоффақиятли эканлигига ишонар эдилар.
Мустафо Камол билан Фоленгхейн ўртасидаги келишмовчиликлар давом этаверди. Кунларнинг бирида ушбу режани амалга ошириш хусусида ҳарбий мажлис бўлди.
59-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138