|
йилнинг куз ойларида парламент очилишидан бир оз олдинроқ Салоникидаги жамъийят аъзоларининг съезди бўлиб ўтди. Бу съезд жамъийятнинг ўз кучлари ва ютуқлари билан фахрланиш кўринишида ўтказилган биринчи съезди бўлди. Бу даврда унинг раиси Париждаги асосчиси Ахмад Ризобек эди. У съездда сўзга чиқиб, фахр билан жамъийятнинг ютуқларидан хурсанд ва рози эканлигини ҳамда Европадаги Ислом Давлатига қарашли мамлакатлар ватанпарварлик ҳаракатига нисбатан яхши ниятда эканлигини ва мамлакатдаги аҳволдан ҳам розилигини билдиришганини таъкидлаб ўтди.
Шу вақтда, яъни 1908 йил кузида Англия Истанбулга янги элчисни таъйинлади. У Истанбулга етиб келганида “Бирлик ва тараққиёт” жамъийятининг бир гурух аъзолари унга пешвоз чиқиб, жуда катта ҳурмат билан кутиб олишди. Ҳатто аравани тортиб келаётган отларни аварадан бўшатиб,отлар ўрнига ўзлари аравани тортиб бордилар. Бу ишлар “Бирлик ва тараққиёт” жамъийятининг ишлари эди. Унинг аъзолари ғарбнинг сохта фикрларидан жуда қаттиқ таъсирланган эдилар. Ҳатто ғарб фикрлари ўзлари ҳукм юритадиган давлатларни воқеъига зидлигини, қолаверса Исломга ҳам зидлигини англай олмадилар. Буларнинг калтафаҳмлик ва кўр-кўроналик билан олиб борган ишлари европаликларнинг назарини уларнинг жохил (онгсиз) ликларига қаратади. Ҳатто ўша даврда Истанбулда яшаган дипламатлардан бири улар ҳақида: - “Улар кўпинча биринчи қадамдан олдин иккинчи қадамни босадилар”, - деган эди. “Бирлик ва тараққиёт” кишилари ғарб фикрлари ва қонунларини пухта ўрганган шахсларга ҳокимимяни топширшга ошиқдилар. Шундай қлиб “Ёш Туркия” номли сиёсй гуруҳ ичида уларнинг қўли баланд бўлиб қолди.
“Бирлик ва тараққиёт” аъзолари қўшин кимнинг қўлида бўлса, барча кучга эга бўлишини аниқ билганларидан кейин, астойдил ҳаракат қилдилар, ҳатто ҳукумат қўшинга янги таъйинлашларида бу жамъийятнинг сиёсатига мувофиқ иш қиладиган бўлиб қолди. Ҳамма зобитлар бу сиёсий жамъийятнинг аъзолари бўлиб, уларнинг кўпчилиги фан билан шуғулланувчилар ва ҳарбий шахслар эди. Унинг сиёсий ишларидан бири шуки: Усмони Давлат фуқароси бўлган ҳар бир шахсга қонун турклар фойдаланаётган ҳуқуқларга ўхшаш ҳуқуқлардан фойдаланишларига рухсат бериши ва ҳалқнинг зиммасида турклар зиммасидаги талабларидан ортиқча талаблар бўлмаслигига эришди.
Охир оқибат бу жамъийят бутун давлатда ҳозирда ҳам, келажагида ҳам ҳукм юргиза бошлади. Шундай қилиб ғарб Ислом Давлати ва Исломни емириш учун қурол қилиб олган мафкураси ҳукмрон сиёсий гурух ва унинг ёрдамчиларида гавдаланган холда ҳокимиятга эришди. Бу гуруҳ ва ёрдамчиларнинг фикрига кўра Ислом ҳозирги замонга муносиб эмас, балки ғарб фикрлари ва дунёқараши айнан бугунги кун талабларига жавоб беради, қолаверса турк миллатчилигини ҳимоя қилиш энг зарур ишлардан. Бу жамъийят ватанпарварлик ғоялари билан фахрланар ва унга катта аҳамият берар, Туркияни бошқа исломий ўлкалардан, туркни эса мусулмонлардан устун қўяр эди.
12-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138