|
ўртасидаги фарқ равшан бўлади. Росул а.с. Ҳуббобга “Балки бу – фикр, жанг ва ҳийладир” деб жавоб бердилар. Яъни бу жойга тушиш “фикр” эгаларига мурожаъат қилинадиган ишлардан, фикр юритиш текширишга муҳтож “жанг” ишларидан ва душманга қарши қўланаётган ҳамда макр ва ҳийла қўллашда чуқур ўйланиб кўришга муҳтож бўлинадиган “макр-ҳийла” ишларидан эканлигини баён қиладилар. Аммо Уҳуд жангида эса Росул а.с. мусулмонларга қарата: “Агар Мадинани ичида туриб, уларни, яъни Макка мушриклари тушган ерларида қолдиришни хоҳласанглар, улар ўша тушган ерларида турсалар, жуда ёмон жойда қолган бўлишарди. Агар Мадинага бостириб киришса, улар билан шаҳар ичида урушамиз”, дедилар. Шунда кўпчилик мусулмонлар – “Эй Аллоҳнинг элчиси, бизни душманимизга қарши унинг олдига чиқаринг. Душман бизни қўрқоқ ва заиф деб ўйламасин”, дейишди. Абдуллоҳ ибн Убай ибн Салул – Эй Аллоҳнинг элчиси, Мадинада қолинг! Душманнинг олдига чиқманг! Аллоҳга қасамёд қилиб айтаманки, биз қачон душманга қарши Мадинадан чиққан бўлсак, у жангда мағлуб бўлганмиз, душман бостириб кирганда эса, биз ғолиб бўлганмиз. Эй Аллоҳнинг элчиси душманга қарши Мадинадан чиқманг! Агар шаҳарга бостириб кирса, эркаклар улар билан юзма-юз урушади, аёллар ва болалар эса душман тепасидан тошлар ёғдиради. Агар улар урушмасдан қайтиб кетсалар, ноумид бўлиб қайтишади деди.
Бу воқеъада баҳс Мадинадан чиқиш ёки чиқмаслик ҳақида бўлиб, жанг майдонини танлаш ҳақида эмас эди, яъни Мадинада ҳимояланиб шу ерда урушадиларми ёки Уҳуд тоғида ҳимояланадими, мавзуида эмас эди. Балки бунда баҳс мавзуи бостириб келаётган душман эди, яъни душман олдига чиқиб у билан урушамизми ёки душман бизга қарши уруш қилмаса урушмай қўяверамизми? Шунинг учун ҳам бу икки ҳодисанинг воқеъида ҳамда Росулуллоҳнинг бу икки жангдаги тасарруфларида фарқ бор бўлиб, буларда Росулуллоҳ тўғри тарафини қабул қилган иш билан кўпчилик раъйини ёқлаган иш ўртасидаги, яъни мавзуи чуқур фикр юритишга муҳтож бўлинадиган иш билан, мавзуи чуқур фикр юритишга муҳтож бўлинмайдиган иш ўртасидаги фарқ аниқ кўринади.
Бу бир томондан иккинчи томондан эса, мавзуи муҳим аҳамиятга эга, ўта қадирли ва уни тушуниш куч сарифлашга муҳтож бўладиган иш билан ҳеч қандай мавзуга эга бўлмаган ёки мавзуи аҳамиятга эга бўлмаган ёки кўпчилк-ка маълум бўлган иш ўртасда фарқ бор. Бу икки иш ўртасидаги фарқ ўта нозик бўлсада – мавжуд бўлиб, уларни бир-биридан ажратиб олиш мумкиндир.
Юқорида баён қлинган далиллардан шу нарса аён бўладики, Исломда кўпчилик фикри фақат бир ҳолатда яъни мавзуи олимлар ва мутахассислар тарафидан чуқур фикр юритишга муҳтож бўлмайдиган ишлардагина олинади. Аммо бундан бошқа ишларда кўпчилик фикри олинмайди. Бунга далил қилиб Росулуллоҳ с.а.в.нинг Абу Бакр ва Умарга қарата: - “Агар икковингиз бирон-бир маслаҳатли ишда бир фикрда бўлсангизлар, мен сизларга қарши бўлмайман” деб айтган сўзларини келтирамиз. Росулуллоҳнинг ушбу сўзлари кўпчиликнинг раъйи қувватланишига далилдир. Лекин Росулуллоҳ с.а.в. бу ҳадисда “бемаслаҳатли ишда” деган сўзлари билан уларнинг бу маълум ишдаги иттифоқларини – бир раъйда бўлишларини қайд қилиб қўйяптилар. Аммо бу ҳадисдаги “Мен сизларга қашри бўлмайман”, деган сўзларини,
44-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138