|
Аллоҳнинг элчиси, бу жойга сизни Аллоҳ тушурдими ва бизга бу жойдан олдинга ҳам, орқага ҳам силжишга рухсат йўқми ёки бу жой “фикр жанг ва ҳийла”ми (яъни ўзингиз фикр қилган жанг қилиш ва ҳийла йўлларими?) - деб сўради. Росулуллоҳ айтдилар: - Бу жой “фикр, жанг ва ҳийла”дир. Ҳуббоб айтди: - “Эй Росулуллоҳ, бу жой номуносиб жойдир”, деб бошқа жойни кўрсатиб берди. Шунда Росулуллоҳ ва у киши билан бўлган ҳамма саҳобалар Ҳуббобнинг раъйига эргашдилар”. Бу ҳадисда Росулуллоҳ ўз фикрларини ташлаб ва мусулмонлар фикрига ҳам мурожаъат қилмай фақат тўғри фикрга эргашдилар ва бу мавзу (“фикр, жанг ваҳийла” мавзуи)да тўғри фикрни битта шахсдан олиш билан кифояландилар. Ҳамма мусулмонларни шу тўғри фикрга эргашишга мажбур қилдилар. Бу ҳадис “фикр,жанг ва ҳийла” қабилидан бўлган ишларда кўпчилик тарафи эмас, балки тўғрилик тарафи олинишига далилдир. Тўғри фикрни таъйин қилувчи шахс фақат Давлат Раийси (Халифа)дир. Сунки Бадр жангида тўғри фикрни Давлат Раийси – Росулуллоҳ Аллоҳнинг элчис сифатида эмас, балки Давлат Раийси сифатида таъйин қилдилар.
Фақат мутахассислар идрок қила оладиган фанга оид раъйлар ҳам юқорида баён қилинган муъайян мавзу ҳақидаги фикрга далолат қладиган раъйларга ўхшайди. Чунки бундай раъй яхши тушуниб олиш, чуқур билим ва тажрибага муҳтождир. Бунга далил сифатида Ҳуббобнинг раъйини келтирамиз. Унинг раъйи стратегик мавзудаги яъни уруш фанига алоқадор раъй бўлгани учун ҳамда стратегик нуқталар ва урушдан хабардор шахснинг раъйи бўлгани учун олинди. Шаръий бўлмаган тарърифлар ҳам – уларни яхши тушуниш ва улар устида чуқур фикр юритишга муҳтож бўлингани учун – шулар жумласидандир.
в) Тажрибали олимлар ва фан мутахассислари тарафидан чуқур назар ташлаш ва яхшилаб тушуниб олишга муҳтож бўлинмайдиган ишларга йўллайдиган раъй. Бу каби раъйларда кўпчиликнинг фикри қувватланади ва уни олиш мажбурий бўлади. Масалан халифа сайлаш иши, бу киши халифа қилиб сайлансинми ёки у кишими? Ёки бир ҳодисада икки кишидан бирини ҳакам қилиш иши, буниси ҳакамлик қилснми ёки унисими? Ёки маданий-маърифий лоиҳалари амалга ошириш ишини кўрайлик, бунинг учун мактаблар кўрилсинми ёки шифохоналарми? Ёки деҳқонларга ёрдам бериш ишини кўрайлик, уларга ёрдам накд пул сувратида берилсинми ёки техника, уруғ ва ўғитлар сувратида берилсинми? Ва хоказо.
Демак, қайси бир ишда олимлар ва мутахассисларни чуқур фикр юритишларига муҳтож бўлинмаса кўпчилик раъйи олинади ва давлат яъни халифа бу раъйни олиши лозим бўлади. Бунинг далили Росулуллоҳ с.а.в. Уҳуд жангида кўпчилик фикрини қабул қилиб, Мадина шаҳридан ташқарига чиққанларидир. Бу воқеъада Росул а.с. катта саҳобалар ҳам, гарчи кўпчилининг раъйи хақ эканлигини ва тўғри раъй бунинг зидди, яъни Мадинада қолиш эканлигини билсалар ҳам, кўпчиликнинг раъйини қувватлаб уни қабул қилдилар. Демак, бунга ўхшаш ишларда кўпчилик фикри қувватли бўлиб, унга амал қилиши лозим бўлади.
Гохо баъзиларга мавзу устида чуқур фикр юритиш муҳтож бўлинадиган иш билан чуқур фикр юритиш мухтож бўлинмайдиган ишни ажратиб олиш қийин бўлади. Лекин ҳар икки ишнинг далилларини чуқур ўрганиб чииқилади уларнинг
43-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138