|
емирилиб кетишини хоҳламаса – Американинг қучоғига ўзини отишдир, деди. Раъуфбек,Бакр Сомийбек, Козим Қора Букайр, Рифъат, Алий Фуъод ва яна учта бошолар бу фикрни қўллаб қувватлаб, уни астойдил ҳимоя қила бошладилар. Яна бир ноиб ўрнидан туриб, Амерканинг ваколати мустақилликка барҳам бермайди, аксинча биз бу билан Туркияни хор мустамлака қиладиган ва унинг хурматини қуллик даражасига тушириб юборадиган Англия ҳимоясидан четланган бўламиз.
Конференция Мустафо Камолнинг барча сайхаракатларини барбод қиладиган муҳитда давом этиб, узоқ мунозаралардан сўнг, Арзурум конференцияси қарорлари билан бир хил бўлган қарорлар чиқарди ва қатнашчиларда Мустафо Камолга нисбатан норозилик рухида ўз ишини тамомлади. Конференция тугагач Мустафо Камол олдига Козим Қора Букайр бошо келди. У иттифоқчиларга таслим бўлмаган, уларга итоъат қилмаётган ва ҳизиргача ўз ҳолида сақланиб турган ягона қўшиннинг қўмондони эди. Козим Қора Букайр Мустафо Камолнинг олдига келиб, унга “Жаноб, сизнинг номингиз билан хабар бериш эътироз ва танқидларга сабаб бўлмоқда. Албатта сиз бу каби ишлар ва бу нотекис йўлларда юриш натижаси нимага олиб боришини тасаввур қила оласиз. Шунинг учун ҳам мен сиздан ҳозирданоқ ва кейинчалик ҳам ижроийя комитети нима иш қилса ҳам ўз номидан гапирадиган қилишингизни илтимос қиламан”, деди.
Шунинг учун Мустафо Камол конференциядан жуда безовта ҳолда чиқди. Лекин у конференция чоғида қатнашчиларга ҳукумат тарафдори Ғолиббек баъзи курд қабилаларига бошчилик қилиб қатнашчиларни қамоққа олиш учун келганлигини билдириб, уларни ўзларини ўзлари ҳимоя қилишга ундади. Шунда конференция аъзолари қаср билан бевосита боғланишни талаб қилишди. Лекин уларга рухсат берилмади. Кейин улар бош вазир домод Фарид бошога дағ-даға билан “Агар бош вазир бир соатдан кейин бизни каср билан боғланишимизга рухсат бермаса, биз марказий ҳукумат билан бутунлай алоқани узиб, хоҳлаган ишни қилаверадиган эркин шахсларга айланамиз”, деб телеграмма юбордилар. 1919 йилнинг 12 август куни эрталаб таъйин қилинганмуддат тугади. Конференция қатнашчилари ўз талабларини амалга оширдилар. Натижада қаср билан ноиблар ўртасида барча алоқа узилди.
Мустафо Камол бу фурсатни ғанимат билиб, ғайратига ғайрат қўшилиб, Истанбулни мамлакатнинг бошқа қисимларидан узиб қўйди. У конференцияда ҳеч нарса уддалай олмаган ва Анозулда янги ҳукумат тузишнинг зарурлигини айтишга ҳам журъат эта олмаган бўлсада, лекин у ўзи билан бирга бўлганларни Истанбулдаги ҳукуматни ўзгартиришни талаб қилишга қаноъатлантира олиш билан кифояланди. Лекин улар бу фикрга розилик ва на қаршилик билдирмадилар. Мустафо Камол агар тарафдорлари сафининг бошида зобитлар бўлмаса қўшинга ҳукумронлик қила олмаслик ва ўзига қарши чиқувчиларни бостириш учун қўшиндан мадад олмаса бу ишни уддалай олмаслигини кўрди. Қўшин эса халифа билан бирга. Бундан ташқари конференцияда қатнашчилар Мустафо Камолга халифадан ажралиш ҳеч ҳам мумкин эмаслигини очиқ билдириб қўйдилар. Бу ишлардан хулоса қилган Мустафо Камол домод Фарид бошо билан эмас, халифа билан ҳамфикр бўлиб олишга қарор қилди.
88-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138