|
хабарни етказди. Бу хабар унга етиб келгач, у ҳарбий вазирикдан шарқий иқлимдаги тартибсизликларни тезроқ бартараф қилиш, зарур чора тадбирларни амалга ошириш учун ўзига кенг ҳуқуқлар ва ҳар бир сўзи амалга оширлишини талаб қилди. Унинг барча талабларига ҳарбий вазирлик рози бўлди.
Мустафо Камол шу вақтгача жим ва хотиржамь юрар, унинг на султонга ва на вазирликка душманлиги сезилмас эди. Чунки у ўз тарафдорларини ўта яширин тарзда жамлар эди. Мустафо Камолнинг кенг ҳуқуқларини олишга бўлган интилиши шу даражага етб бордики, у ҳарбий вазирлик тарафидан юборилган кўрсатмаларни ҳам кўзлаган режасига мувофиқ тарзда тўғрилаб кейин бош вазир домод Фарид бошога тақдим қилди. Бош вазир бу кўрсатма билан деярли танишиб чиқмай, қўл қўйиб ҳарбий вазирга тақдим қилди. Ҳарбий вазир бир оз иккиланиб, муҳр босди. Бу кўрсатманинг нусхалари Британия бош комиисарига, иттифоқчилар қўшини бош қўмондони Ҳарингтонга ва иттифоқчилар қўшини зобитларига юборилди.
Бу ўринда эътибор қилиш лозим бўлган нарса шуки, фақат Англия бу тартибсизликларни тугатиш масъаласига қаттиқ аҳамият берган эди. Франция эса бу мағлуб мамлакатда хатарли тартибсизликлар бўлишини кутмас, шунинг учун ҳам бу ишга ҳеч қандай эътибор бермади.
Хуллас, Мустафо Камол кўрсатмаларни олгач ва ўзи хоҳлаган салоҳиятларни қўлга киритгач, 15 майда “Анабли” номли кичик кемада Қора Денгиз орқали Самсунга етиб олиш мақсадида Анозулга сафар қилди ва Истанбулни тарк этди.
Юнонлар Измирни босиб олиши учун ингилизлар қўллаган тадбирлар
Бу орада, яъни 1919 й. май ойининг иккнчи ҳафтасида Усмонийлар ҳукуматига иттифоқчилар сулҳ шартларининг 7-моддасига биноъан Измир шаҳрини босиб олишлари ҳақидаги хабар етди. Бу моддага кўра ингилизларнинг манфаъатларига хатар етадиган ҳолат пайдо бўлса, улар Измирни босиб олишга ҳуқуқ берилган эди. Бош вазир домод Фарид бошо Измир волийсига кўрсатмалар берди. Аскарлар ўз қарогоҳларида қолиши зарурлиги ва агар аҳар аҳолиси намойишлар уюштириб қаршилик қилмоқчи бўлса, уни куч билан бўлсада бартараф қлиш ҳақида буйруқ берди.
1919 й 14 майда Измир сувларида ингилз флоти кўринди. Унинг қўмондони адмирал Калсурб эди. У Измр волйсига иттифоқчилар қўшини тез кунларда қуруқликка тушиши хабарини етказди ва ундан бу ишга тайёргарлик кўришини талаб қилди. Кейин эса волий билан учрашишни талаб қилиб элчи юборди. Волий унинг олдига келганда, унга ушбу сўзларни айтди: “Ҳозиргина менга юнонлар Измирга тушиб у ерни босиб олишлари ҳақидаги хабар етиб келди”, деди. Бу хабарни эшитган волий ўзини йўқотиб, эшитган сўзларига ишонгиси келмай адмиралга тикилб қолди. Кўз ёшларини тия олмай бўғиқ ва ҳокисор овоз билан: “Юнонлар! Юнонлар! Измирни босиб олар эканми?”, деди. Адмирал бунга жавобан: “Париждан менга етиб келган буйруқ шу”, деди. Унда волий: “Мен бу ишга
77-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138