|
қолишини конституция моддаларига киритган бўлсада – Халифаликни бекор қилишни ифодалар эди. Чунки бу конституция салтанат бутунича халққа ўтганини, халқ салтанат манбаъи эканлигини ва ёлғиз миллий мажлисгина халқ ҳукмронлигини намоён қилиш ҳуқуқига эга эканлигини ҳамда фақат у уруш ва тинчликни белгилашини эълон қилди. Конституциядаги ушбу ҳуқуқлар, Исломни тубдан емириш демакдир. Чунки Ислом таълимотига кўра қонун ишлаб чиқиш манбаъи халқ эмас, балки Ислом Шариъатидир. Фақат Халифагина уруш ва тинчлик ҳақида қарор қабул қилиш ҳуқуқига эгадир. Шунинг учун ҳам Султон миллий мажлисни тан олиши мумкин эмас эди. Ушбу ўзаро келишмовчилик сабабли Халифа ҳукумати билан Анқара ҳукумати ўртасида делегация ташкил қилиш борасида олиб борилаётган музокаралар тўхтаб қолди.
Европа давлатлари Султон ҳукумати орқали келгани учун Мустафо Камол таклифни рад этганини ва Султон орқали келган таклифга биноъан конференцияга боришни инкор қилганлигини кўргач, Англия иттифоқчи давлатлар номидан бевосита Анқарага таклифнома юборди. Англиянинг Анқарага бевосита бундай таклиф нома юбориши Анқара ҳукуматини очиқ тан олиши ҳисобланар эди. Шу сабабли иккала делегация конференцияга алоҳида-алоҳида йўлга отландилар. Тавфиқ бошо Халифа делегациясига, Бакир Сомийбек эса Анқара делегациясига раҳбар бўлишди. Лондон конференцияси 1921 йилнинг февраль ойида бўлиб ўтди.
Лондон конференциясида Султон делегацияси раҳбари иккала делегация номидан гапириш учун ўз ваколатини Анқара делегацияси раҳбарига бериши
Иккала делегация музокара столига ўтиришгач бош вазир Тавфиқ бошо ўрнидан туриб: “Мен Истанбул делегацияси раиси сифатида ўз гапириш ҳаққимни Бакир Сомийбекка бераман. У икки делегация номидан гапириб, туркларнинг миллий орзуларини ҳимоя қилади. Шунга кўра унинг гапи эътиборлидир”, деди. Истанбул унсиз ўтирди. Анқара овозидан ўзга овоз янграмади.
Англиядан лорд Жорж, Франциядан Барян, Италиядан граф Сафурзолар конференция қатнашчиларига, конференцияни ўтказишдан асосий мақсад урушда халқлар ўртасида содир бўлган баъзи бир чигалликларни тартибга солиш эканлигини ва иттифоқчилар сулҳ шартларига, хусусан юнонларга берилган имтиёзларга ўзгартириш киритишга тайёр эканлигини баён қилиб бера бошладилар. Шу мақсадда бир комиссия тузиб, унга Измир минтақасида яшовчи халқларнинг аҳволини янгидан ўрганиб чиқиш вазифаси топширилажагини, комиссия текширув натижасида қандай қарор чиқарса, ушбу қарор иккала тарафга ҳам ижро қилинажагини ҳам айтиб ўтишди. Делегация раиси Бакир Сомийбек комиссия юборилишига рози бўлди. Лекин юнонлар комиссия юбориш фикрни қатъий рад қилишди. Шанда Анқара вакили ҳамда иккала делегация номидан гапирувчи Бакир Сомийбек, Измир вилоятини насроний ҳоким ҳукмронлиги остидаги, ички мустақил вилаят қилсак деган таклифни ўртага ташлади. Лекин ингилизлар ҳам, юнон, француз ва италянлар ҳам бу таклифга қарши чиқдилар. Франция делегацияси Киликия шаҳрини бўшатиб туркларга топширишга рози бўлди ва бу ҳақида битим
105-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138