|
“Қачон намоз (жумъа намози) адо қилингач тарқалаверинглар”. {62:10}
Аллоҳ таоло айтади:
كُلُواْ مِن طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ
“Аллоҳ сизларга ризқ қилиб берган пок нарсалардан енглар”. {2:57}
“Мубоҳ” шаръий ҳукмлардан бўлиб, шаръий ҳукм Аллоҳ таолонинг бандаларнинг ишларига таъаллуқли бўлган амридир. Бир иш мубоҳ саналиши учун унинг мубоҳлигини англатадиган “самъий далил” бўлиши зарур. Шунга кўра бирор ишнинг вожиб, суннат, ҳаром ёки макруҳ эканлигига шаръий далил келмаганлиги унинг мубоҳлигига далил бўлмайди. Балки унинг мубоҳлигини англатадиган шаръий далил бўлиши зарурдир. Аммо шариъат келмасидан олдин – хоҳ аҳдлар бўлсн, хоҳ муъомалалар бўлсин – мубоҳ саналган ва шариъат келганидан кейин ҳам уларнинг мубоҳлиги давом этиб келаётган байъ (савдо-сотиқ) ижара ва бошқа шу каби ишлар ва нарсаларнинг мубоҳлиги шариъат келишидан олдин ҳам мубоҳ ишлар саналгани учун эмас, балки шариъат олиб келган нусус (қатъий ҳужжат)га биноъан мубоҳ саналгандир. Масалан, байъ Аллоҳ таолонинг ушбу сўзларига биноъан мубоҳ бўлади:
وَأَحَلَّ اللّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا
- “Аллоҳ байъни ҳалол, рибо (судхўрлик)ни эса ҳаром қилди”. {2:275}
Ижора эса Росулуллоҳ с.а.в. қилганлари чун мубоҳ бўлди. Ривоят қилнадики “Росул а.с. Бану Дайл қабиласилик моҳир йўл кўрсатуви бир одамни ижорага олдилар”. Демак, байъ ва ижоранинг мубоҳлиги уларнинг жоҳилят кунларидан бери давом этиб келаётганлиги учун эмас, балки шаръий Далил асосда мубоҳ саналаётганлиги чун – мубоҳ бўлди.
Қуръон оятлари ва Росул а.с.нинг айтган сўзлари, қилган ишлари ва сукут (тасдиқ)лари шаръий нусуслардир. Жоҳилият кунларидан то Ислом кунларигача давом этиб келаётган ва мусулмонлар қилиб юрган ишлар ва нарсалар, аҳдлар ва муъомалалар – жоҳилият кунларидан бери давом этиб келаётганлиги уун эмас, - ушбу нарсаарнинг мубоҳлиги ҳақида Қуръон оятларидан ёки Росул а.с.нинг сўзлари ёки қилган ишлари ёки сукутларидан иборат шаръий далил келганлиги чунгина давом этиб келмоқда. Қайси бир иш жоҳилият даврида қилган бўлса-ю, бу иш ҳақида Қуръон оятлари ёки Росул а.с.нинг сўзлари ё қилган ишлари ё сукутларидан иборат далил келмаса, гарчи уни қилишдан қайтарадиган наҳй (қайтарув) келмаган бўлса ҳам, уни қилишда давом этилмайди ва уни олинмайди ҳам. Балки унинг учун шаръий далил излаб топилиши зарур. Демак, шариъат келишидан аввал бўлган ва шариъат келганидан кейин ҳам давом этаётган ишлар уларга таъаллуқли шаръий далил келганлиги учун мубоҳ бўлади.
36-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138