|
АНҚАРА ҲУКУМАТИНИНГ МУСТАҲКАМЛАНИШ ВА У БИЛАН ДАВЛАТЛАРНИНГ БЕВОСИТА АЛОҚА БОҒЛАШИ
Шундай қилиб Анқарада иккинчи ҳукуматни мустаҳкам ўрнатиш ва уни амалда салтанат ва кучга эга қилиш билан иккинчи юриш ниҳоясига етди. Истанбул ҳукумати эса ҳеч қандай куч ва қувватга эга бўлмаган ҳукуматга айланиб қолди. Бу иккинчи ҳукуматқарор топиб, мамлакат устидан тўла ҳукмрон бўлиб олгач, Англия мана шу ҳодисалардан кейиноқ Лондонда Юнон ва Туркиядан баъзи депутатлар иштирокида конференция ўтказишга чақирди. Унда Англия: “Бу конференцияни ўтказишдан мақсад “Шарқий муъаммо”нинг ечими хусусида баҳслашиб олишдир”, деди. Яъни Парижда тузилган сулҳ шартлари – “Сайфар битими”ни қайта кўриб чиқишдир. Чунки “Шарқий муъаммо” хусусида – Ҳолбуки у расмий сулҳ конференциясида ҳал қилингин эди. – музокара олиб бориш учун конференция чақириш, Париж конференциясида тасдиқланган Сайфар битими – у бирор таъсирга эга бўлмасдан аввал, балки унга умуман амал қилинмасдан аввал – мунозара ва музокара мавзуъи бўлишини англатар эди. Зеро бу битимга умуман амал қилинмади, унинг бирорта банди ҳам татбиқ этилмади. Бу нарса мазкур битимни ингилизлар ижро қилиш учун эмас, балки Туркияга таҳдид қилиш ҳамда ўз мақсадларини амалга ошириш йўлида фойдаланиш учун тузишганини таъкидлайди. Бунга далил шуки, унинг тузилганига бир йилдан кўп бўлган бўлса ҳам ундан бирор нарса ижро қилинмади, у махфий ҳолда сақланади ва тарқатилмади. Фақат Мустафо Камол қамал қилинганда ва у йўқ қилиниши ҳамда қўзғалони бостириб юборилиш ҳолатига келиб қолгандагина тарқатилди.
Ингилизлар Сайфар битимини қайта кўриб чиқиш учун Лондон конференциясига чақиришнинг ўзи ҳам ажабланарли ҳолдир. Чунки битим ингилизлар фойдасига бўлган эди. Зеро, Франция Сайфар битимидан кўнгли тўлмаган ва унга хоҳламасдан розилик билдирган эди. Чунки у Усмонийлар Давлати меросининг жуда катта қисми ингилизларга текканини кўрган, шундай бўлсада Сурия билан Киликияга қаноатланишга мажбур эди. Лекин Сурия ва Киликиянинг Францияга тегиши ҳам ноаниқ эди. Италия ҳам битимдан норози эди.чунки юнонларнинг Кичик Осиёда кенгайиши уруш асносида иттифоқчилар ўртасида бўлиб ўтган келишувга мувофиқ Италияга тегиши керак бўлган ерлар ҳисобига бўлган эди. Шунинг учун Англия бу икки давлат (Франция ва Италия)га нисбатан жуда катта ўлжага эга бўлган, улар эса битимдан норози ҳолатда имзо чекишган эди.
Демак, битим Англияга иттифоқчлари ҳисобдан катта ўлжа келтираётганлигига қарамасдан, Англия бу битимнинг бирор бандини ижро қилмаганлигининг ўзи диққатни жалб қилувчи ва ғойри табиъий ишдир. Энди эса Англия ушбу битимни қайта кўриб чиқишни талаб қилиши яна ҳам ажабланарли ишдир. Бундан ҳам ажабланарлиси, Анқаранинг янги ҳукумати делегацияси Усмонийлар делегацияси билан бирга конференцияда ҳозир бўлишдир. Ҳолбуки конференцияга Усмонийлар делегацияси билан бирга на туркий ва на Усмоний Давлатдаги бошқа ҳайъатларнинг қатнашши мумкин эмас эди. Чунки Усмонийлар ҳукумати қонуний ҳукумат ҳисобланар, урушга кириб мағлуб бўлиб чиққан, конференцияда қайта кўриб чиқилаётган “Сайфар битими”га имзо чеккан ҳам ушбу Усмонийлар ҳукумати эди.
103-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138