|
иттифоқчилар ва Мустафо Камол тарафидан бир вақтда ва бир мавзуда бундай таклифларнинг бўлиши тасодифан бир-бирига тўғри келиб қолгандай кўринади. Лекин кейинчалик бўлиб ўтган ҳодисалар уларнинг тасодифан бир-бирига тўғри келиб қолганини инкор қилади.
Нима бўлганидан қатъий назар, Иззат бошо сулҳ шартларини тузиш учун музокараларни бошлаб юборди. Ўша вақтда агар тезлик билан якка ҳолда сулҳ мамлакат тушиб қолган қийин аҳволдан катта зиёнлар кўрмай туриб қутилиб қолиши мумкин деган фикр ҳукмрон эди. Бундан ташқари Усмонийлар Давлати тарафдорлари орасида ингилизларга нисбатан яхши фикрдаги шахлар бўлиб, улар ингилизлар бизнинг тарафимизда туради ва Усмонийлар Давлати урушдан чиққанига кифояланиб, тинчлик севар давлат сифатида қолишга рози бўлади. Деб ўйлашар эди. Шунинг учун улар ттифоқчиларнинг шиддат билан бостириб келишларини ва Дарданел бўғозини босиб олишларини тўсиб қўйишга ҳаракат қилдилар. Шу мақсадда улар Қуватул-Аммора шаҳрида қамоқда ётган ингилиз генерали Товинсондни Дарданел бўғозининг кириш қисмида жойлашган Мудрос ороли портига кириб олган ингилиз флоти қўмондони Калсбурб ҳузурида унинг юришларини то иттифоқчилар билан музокаралар бўлгунча тўхтатиб қўйиш учун уртага восита қилиб қўйдилар. Лекин уларнинг талаблари рад қилинди. Ингилизлардан умидлари ўзилгач таслим бўлишга мажбур бўлишди.
Музокаралар флот адмирали Калсурб тушган “Субр” номли кемада жуда қисқа вақт ичида, ҳатто иттифоқчи Франция кучлари билан маслаҳатлашиб олишга имкон бўлмайдиган фурсатда олиб борилди. Шундай қилиб ингилизлар иттифоқчиардан ташқари ёлғиз ўзлари Усмонийлар Давлати билан сулҳ туздилар. Бу битим 1918 йил 30 октябрда бўлиб ўтди. Шундан кейин ва ингилизлар Туркиянинг муҳим иқлимларини эгаллаб, Франция ва Италияга шерик бўлганлари учун уларга баъзи ерларни номига эгаллаб олишга қолдиргандан кейингина улар иттифоқчилари французларга хабар бердилар.
Сулҳ битими тузилгандан бир ой ўтмасдан ингилизлар Халифадан Иззат бошони вазирликдан четлатиш ва янги вазирлик тузишни талаб қилдилар. Чунки, Иззат бошо бошқарган вазирлик Талъат ва Анвар тўғрисида чиқарилган қарорга масъулдир. Талъат ва Анварни ишдан четлатишгина эмас, балки уларни асир олиш ва иттифоқчилар ихтиёрига топшириш лозим эди. Чунки сулҳ битими шартларида кўрсатилишича, бу урушга жавобгар бўлган шахслар иттифоқчиларга топширилиши керак эди, деб баҳона қилдилар. Шундай қилиб ингилизлар Халифа учун сиёсий тангликларни пайдо қила бошладилар.
68-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138