|
эмас. Бу вилоятлардаги бирон-бир шахс томонидан қайсидир давлат билан олиб борилган давлатлараро бўладиган ҳар қандай тасарруф қонунсиз, нотўғри бўлиб, эътироф ҳам қилинмайди, эътиборга ҳам олинмайди. Ҳатто ингилзлар ҳукумронлик қилаётган ва ўз ҳимоялари остида ушлаб келаётган Миср ҳам Усмонийлар Давлатининг бир бўлаги эди. Миср халқи ингилизлар Мисрдан чиқиб кетишини талаб қиладиган мисрликларнинг яна Ислом Давлати – Усмоний Давлат байроғи остига қайтишни талаб қилган эдилар. Мустафо Камол ҳам ингилизлар Мисрдан чиқиб кетишини Миср яна Истанбулдаги Халифалик Давлатига тобеъ бўлишини талаб қилган эди.
Демак, ғолиб иттифоқчилар ушбу мамлакатларга таъаллуқли ҳар қандай ишлар тўғрисида олиб бориладиган музокаралар фақат Халифа билан яъни Истанбулдаги давлат маркази билан олиб борилиши керак эди. Аммо Ҳижоз ва Макка шарифи бошлиғи) Ҳусайн ибн Алийга келсак, гарчи у Халифага қарши исён қилган бўлса ҳам, Халифага тобеъ ҳисобланар ва унинг исёни унга давлат бошлиғи мақомини бермас, балки у ўз давлати ва халқига хиёнат қилган ҳисобланиб, бу хиёнати билан давлат даражасидаги ҳуқуққа эга бўла олмас эди. Аммо Англия ва Франция Дамашқ, Байрут ва Бағдод шаҳарларидаги араб сардорлари деб эътиборга олган Ҳусайн каби хоинлар ҳам, ғолиб иттифоқчилар билан музокаралар олиб бориш ҳуқуқига эга эмас. Балки улар Ҳусайнга нисбатан таъсир жиҳатидан ҳам, давлатнинг уларга қаратган эътибори жиҳатидан ҳам пастроқ эдилар. Чунки Ҳусайн мағлуб давлат тарафидан Ҳижоз юртига шариф сифатида таъйин қилинган эътиборли шахс ҳисобланар эди. Аммо улар эса ўз халқи ва давлатига хиёнат қилган, душманлар учун жосуслик қилган оддий кишилар бўлиб, уларга музокаралар олиб бориш ҳуқуқи берилиши мумкин деб гумонга боришнинг эҳтимоли ҳам йўқ эди.
Лекин Англия бу нарсаларни тўла била туриб, босиб олган мамлакатнинг халқи билан мамлакатларининг келажаги ҳақида музокаралар олиб борди. Ҳолбуки Англия бу олиб борилаётган музокаралар давлатлараро ҳеч қандай қийматга эга эмаслигини, эътироф қилинмаслиги ва эътиборга ҳам олинмаслигини билар эди. Шундай бўлса ҳам у музокаралар олиб борди ва ана шундай шахсларга ўз мамлакатлари номидан боиб олинган давлат билан биргаликда музокаралар олиб бориш ҳуқуқи берди. Англия олдиндан режалаштириб қўйган режага кўра ва олдиндан бу мамлакатларни тақсимлаб қўйган харитага мувофиқ босиб олган мамлакатларида мустахкам ўрнашиб олиш учун бу музокараларни васита қилди.
Халифа билан олиб бориладиган давлатлараро расмий музокарани эса, агар Халифани четлатиш имкони бўлмай қолса, сулҳ шартлари битилаётган вақтда юзаки битилади ва бу шартлар Халифага айтиб ёздирилади. Агар Халифани четлатиш имкони бўлиб қолса, унинг ўрнига ўзлари қўйган шахс билан амалга оширса бўладиган иккинчи даражали иш деб кейинга суриб қўйди. Англия мана шу асосга кўра иш олиб борди ва мана шундай ғойриқонуний тасарруфга асосан Ислом Давлатини инглизлар тарафидан бўлиб ташлаш иши содир бўлди.
Биз юқорида келтирган ишлар ингилизларнинг босиб олган Ислом мамлакатларини майда-майда бўлакларга бўлиб ташлашга доир ишлардир. Ингилизлар ўз иттифоқчиларига нисбатан ҳам ҳийла-найранг ишлатиш услуби билан кўп ишларни
65-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138