|
товарга бўлган эҳтиёжи даражасига қараб белгиланиб, уни қанчага бўлса ҳам сотиб олиши мумкин, гоҳида эса нарх сотувчининг эҳтиёжи даражасига қараб белгиланиб, уни қанчага бўлса ҳам сотиши мумкин. Лекин бу йўл қўйиб бўлмайдиган ишдир. Чунки бу иш жамият учун хатарлидир. Шунинг учун унга йўл қўйиб бўлмайди. Буни ғабн (алдаш, фирибгарлик) дейилади. Шунинг учун бу ҳолатда ўзаро келишиб олаётган сотувчи ва олувчи эмас, балки бозордаги сотувчи ва олувчилар эътиборга олинади, бошқача айтганда бозорда товарга белгиланган миқдор нарх бўлади. Чунки олувчи ҳам, сотувчи ҳам бозор белгилаган нархни қабул қилишга мажбур бўлади. Бу нархни белгилаб, сотувчи ва олувчини унга бўйсунишга мажбур қилган нарса эса товар сотилаётган жамиятдаги шу товар манфаатига бўлган эҳтиёждир. Бу товарни ишлаб чиқаришга кетган сарф-харажатлардан қатъий назар, ундан келадиган манфаатга бўлган эҳтиёж нархни белгилаб, сотувчи ва олувчини шу нархга бўйсундиришга мажбур қилади. Шунга кўра, нархни белгилаш иш ҳақини белгилашдан бутунлай фарқ қилиб, бу иккиси ўртасида ҳеч қандай алоқа йўқдир. Шунинг учун иш ҳақини белгилаш нархга асосланмайди. Чунки нархни товарга бўлган эҳтиёж белгилайди ва камёблик (танқислик) ҳам уни белгилашда таъсир қилувчи омил ҳисобланади. Шунинг учун нархни товар ишлаб чиқаришга кетган сарф-харажатларга қиёслаб бўлмайди. Чунки гоҳида нарх билан ишлаб чиқариш сарф-харажатлари бир хил бўлмаслиги, қисқа муддатдаги шароитларга қараб камайиб ёки кўпайиб кетиши мумкин. Узоқ муддатда эса бозор нархи билан ишлаб чиқариш харажатлари ўртасидаги тенглик табиий равишда вужудга келади. Лекин бу нарса иш ҳақини товар нархига боғлиқ қилиб қўймайди. Чунки қисқа муддатда ҳам, узоқ муддатда ҳам харидорлар товар сотиб олишда уни ишлаб чиқаришга кетган харажатларга эътибор бермайдилар, балки иккала ҳолатда ҳам нархни товарга бўлган эҳтиёж белгилайди, бунда камёблик омили ҳам ҳисобга олинади.
Капиталистлар ва коммунистлар ишчига иш ҳақини белгилашда бир-бирларидан кескин фарқ қиладилар. Чунки капиталистлар ишчига табиий иш ҳақи берадилар. Уларнинг наздида табиий иш ҳақи ишчи муҳтож бўладиган паст даражадаги яшаш эҳтиёжларидан иборат бўлиб, яшаш харажатларининг энг паст даражаси кўпайса иш ҳақини оширадилар, агар камайса камайтирадилар. Шунга кўра, ишчининг иш ҳақи ишчининг шахсга ва жамиятга келтирган
98-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134