|
тақозо қилади. Ишловчи мол эгасига фойданинг 1/3 ини ёки ярмини ва ёки ўзлари келишган миқдорни шарт қилиб қўйиши мумкин. Чунки ишловчи ўз меҳнати билан фойдага ҳақдорлиги сабабли ижара ҳақи ёки мусоқот масаласидаги меванинг бир қисми каби озми-кўпми, келишилган миқдори мумкин бўлади. Музораба ҳам шаръий йўл билан мулкка эга бўлинадиган меҳнат турларидан бири бўлиб, ишловчи ўз меҳнати билан топган тижорат фойдасидаги молни келишувларига биноан олади. Музораба ширкат (шериклик) турларидан биридир. Чунки у бадан (яъни бир кишининг қўл кучи) ва мол шериклигидир. Шериклик эса шариат мумкинлигини айтиб ўтган муомалалар жумласига киради. Чунки Абу Ҳурайрадан шундай деганлиги ривоят қилинади: Расулуллоҳ с.а.в. айтдилар:
«إِنَّ اللهَ يَقُولُ: أَنَا ثَالِثٌ الشَّرِيكَيْنِ، مَا لَمْ يَخُنْ أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ، فَإِذَا خَانَهُ خَرَجْتُ مِنْ بَيْنِهِمَا»
«Оллоҳ Таоло: Мен бир-бирига хиёнат қилмаётган икки шерикнинг учинчисиман, агар бири иккинчисига хиёнат қилса, ораларидан чиқиб кетаман, деди». Бу ҳадисни Абу Довуд ривоят қилди. Доруқутний ривоят қилган ҳадисда эса Расулуллоҳ с.а.в. шундай дедилар:
«يَدُ اللهِ عَلَى الشَّرِيكَيْنِ، مَا لَمْ يَخُنْ أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ، فَإِذَا خَانَ أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ رَفَعَهَا عَنْهُمَا»
«Оллоҳнинг қўли икки шерик устидадир, модомики бир-бирига хиёнат қилишмаса. Агар бири шеригига хиёнат қилса, Оллоҳ улардан баракани кўтаради». Табароний эса «ал-Кабир» китобида ибн Аббосдан шундай деганлигини ривоят қилди: Аббос ибн Абдулмуттолиб қачон музорабага мол берса, шеригига (ишловчига) бу мол билан денгизда юрмасликни, водий (дала)ларга тушмасликни (тўхтамасликни) ва молга тирик жонзотларни сотиб олмасликни, агар бу шартлар бузилса, тўлашни шарт қилиб қўяр эди. Унинг бундай шарт қўйиши тўғрисидаги хабар Расулуллоҳс.а.в.га етиб борганда, у киши бунга ижозат бердилар. Саҳобалар ҳам - улардан Оллоҳ рози бўлсин - музорабанинг жоизлигига ижмоҳ қилганлар. Умар етимнинг молини музорабага берар эди. Унинг шундай қилганлиги ибн Аби Шайбанинг китобида айтилган. Усмон ҳам бир кишига музорабага мол берган. Музорабада иш қилувчи бировнинг моли билан иш юритиб ўзига мулк орттиради. Демак музораба иш қилувчига нисбатан меҳнат ва мулкка эга бўлиш сабабларидан биридир, лекин мол эгасига нисбатан бундай сабаб бўлмайди, балки мулкни ўстириб, кўпайтириш сабабларидан бири бўлади, холос.
72-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134