|
Умумий даврий кризис эса иқтисодий тузумнинг барча асосларини ларзага солувчи қаттиқ силкиниш шаклида намоён бўлади ва жонланиш даври билан турғунлик даври ўртасини ажратиб турувчи нуқта ҳисобланади. Жонланиш даври 3 ва 5 йил муддат оралиғида давом этади, турғунлик даври ҳам шунча муддат давом этади. Умумий даврий инқирозлар ажралиб турадиган ўзига хос сифатларга эга бўлиб, энг муҳимлари учта сифатдир. Биринчи сифат - умумийлик сифатидир. Чунки кризис (инқироз) битта давлатдаги иқтисодий фаолиятнинг барча ёки кўпгина соҳаларида юз беради. Демак, кризис аввал бир давлатда юз бериб, барча соҳаларни қамраб олади, сўнгра иқтисодий ривожланишга эришган ва доимий алоқалар боғлаб турган бошқа давлатларга тарқалади. Иккинчи сифат эса - даврийлик сифати бўлиб, у ҳар сафар даврий шаклда юз беради. Кризислар ўртасидаги муддат 7-11 йил давом этиб, бу кризислар аниқ муддатларда юз бермаса-да, бироқ даврий шаклда такрорланиб туради. Энди учинчи сифатга келсак, у ҳаддан ортиқ, кўп маҳсулот ишлаб чиқаришдан иборатдир. Бунинг бунинг оқибатида корхоналар эгалари ўз маҳсулотларини сотишда катта қийинчиликка дуч келишади, натижада кўп маҳсулотларда таклиф талабдан ортиб кетиб, кризис юз беради.
Карл Маркснинг фикрича бу кризислар баъзи одамларнинг ўз капитал (сармоя)ларини йўқотишларига олиб келади, натижада сармоядорлар сони камайиб, ишчилар сони ортади. Бу эса жамиятда эски тузумни емириб ташлайдиган энг катта кризис (инқироз)нинг юз беришига олиб келади.
Социализм, шу жумладан коммунизмнинг хулосаси шундан иборатдир. Бу хулосадан кўриниб турибдики, социалистик, шу жумладан коммунистик йўналишларнинг барчаси жамият аъзолари ўртасида амалий тенгликни рўёбга чиқаришга уринади. Улар буни манфаатлардаги тенглик ёки ишлаб чиқариш воситаларидаги тенглик ёки мутлақ тенглик орқали амалга оширмоқчи бўладилар. Ваҳоланки бу тенгликларнинг биронтаси ҳам ўрнатиш мумкин бўлмаган хом ҳаёлдир. Чунки бу тенгликни воқе ҳаётда амалга ошириб бўлмайди. Чунки одамлар ўз яралиш табиатларига кўра жисмоний, ақлий қувватларида ҳам, эҳтиёжларни қондиришда ҳам бир-бирларидан фарқ қиладилар. Демак, уларнинг ўртасида тенглик
38-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134