|
ўртасида фарқ йўқ. Чунки инсон қаерда бўлмасин товарни қўлга киритишга интилар экан бу товарда қанча манфаат борлигини чамалаб кўради, бунда камёблик омилини ҳам ҳисобга олади. Инсон наздида товарнинг қиймати шундан иборат бўлиб, у товарнинг ҳақиқий қийматидир. Аммо товарнинг амалий қийматига келсак, у шу товар бадалига берилган бошқа товар миқдори билан ёки тўланган пул миқдори билан ўлчанади. Товарнинг бу қиймати замон, макон ва шароитлар қанчалик ўзгармасин шу йўсинда ўзгармай қолаверади. Аммо товарнинг нархига келсак, у муайян товар эвазига муайян замон, муайян макон ва муайян шароитда бериладиган пулдан иборат бўлиб, замон, макон ва шароит ўзгариши билан ўзгариб туради. Бошқача қилиб айтадиган бўлсак, нарх пул миқдори билан шу пул эвазига бериладиган товар миқдори ўртасидаги айирбошлаш нисбатидир.
Масалан бир киши бир аёлга уйланиб, унга фалон сифатдаги муайян жавонни маҳр қилиб беришни ваъда қилса ва бу жавоннинг қиймати 50 динор эканлигини айтиб, уни аёлга ҳақиқатдан ҳам топширса, жавоннинг қиймати аёлга топшириши биланоқ тайин бўлиб қолади. Шунинг учун агар ана шундан кейин жавонни аёлдан тортиб олса ва аёл даъво қилиб, қайтариб беришни талаб қилса унга жавон нархи (пули)ни эмас, балки айнан ўзини қайтариб бериши лозим. Энди агар жавон синиб қолган бўлса ёки эри уни синиб қолди, деб даъво қилса, аёлга 50 динор тўлайди. Чунки жавоннинг қиймати шунча эди. Даъво қилиш чоғида шунга ўхшаган жавон 50 динордан қимматроқ турадими ёки арзонми бунинг фарқи йўқ. Чунки жавонга амалда шу қиймат белгиланган бўлиб, унга ўхшаган жавоннинг нархи эътиборга олинмайди. Энди агар никоҳ пайтида жавоннинг нархи 50 динор деб айтган бўлса ва уни аёлга топширган бўлса, сўнг уни ундан тортиб олса ва аёл даъво қилса, эр жавонни топшириши ҳам, эллик динор тўлаши ҳам, ёки эллик динорлик жавон сотиб олиб бериши ҳам мумкин. Даъво қилиш пайтида жавон 50 динордан қимматроқ турадими ёки арзонроқми, бунинг фарқи йўқ. Чунки эр қайси вақтда бўлса ҳам нархи 50 динор турадиган жавон тўлаши лозим.
103-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134