|
тушаётган зулмни ҳис қилмайдилар. Оқибатда ишлаб чиқариш ва истеъмолни тартибга соладиган ривожланиш ҳосил бўлмайди. Шунинг учун бу тартибга солишни муаммо воқесига тўғри келадиган, қатъий асосга эга бўлган тўғри аҳком ва муолажа-ечимлар ёрдамида амалга ошириш зарур. Социализм эса ишлаб чиқариш ва тақсимлашни тартибга солишда ишчилар ўртасида безовталик ва тўполон қўзғашга ёки жамиятдаги ривожланиш қонуниятига ёки қатъий асосга таянмаган тубан қонун ва қоидалар ишлаб чиқаришга суянади.
Бу умуман социализмнинг хатосидир. Аммо Карл Маркс айтган хос турдаги социализмга келсак, у уч жиҳатдан хатодир.
Биринчидан: Унинг қиймат назариясидаги фикри хато бўлиб, воқеликка зиддир. Чунки товар ишлаб чиқаришда сарфланган меҳнатни шу товар қийматини белгиловчи бирдан-бир манбадир, деб кўрсатиш воқеликка зиддир. Чунки сарфланган меҳнат бирдан-бир манба эмас, балки товар қийматини белгиловчи манбалардан биридир, холос. Чунки бу ерда меҳнатдан бошқа товар қийматига дахлдор бўлган бир қанча нарсалар бор. Масалан, бу ерда меҳнат қилиш учун зарур бўлган хос-ашё ҳамда шу товар келтирадиган манфаатга бўлган эҳтиёж бор. Баъзида хом-ашё товар тайёрлашга сарфланган меҳнатдан кўра кўпроқ манфаат келтириши мумкин. Масалан, ов каби. Гоҳида эса товарга бозорда талаб бўлмаслиги ва мусулмонлар ҳаром, деб биладиган ароқ каби экспорт қилиш имконсиз бўлиши мумкин. Демак, меҳнатни қийматнинг бирдан-бир манбаи, деб ҳисоблаш нотўғри бўлиб, товарнинг воқелигига тўғри келмайди.
Иккинчидан: Маркснинг «ҳар қандай асрда ўрнатиладиган ижтимоий тузум иқтисодий ҳолатнинг натижасидир, бу тузум бошига етадиган турли ўзгаришлар эса, барчаси бита сабабга, яъни ижтимоий табақаларнинг ўз моддий аҳволини яхшилаш учун олиб борадиган курашига бориб тақалади», деган сўзи ҳам хато бўлиб, воқеликка зиддир ва қуруқ назарий, хаёлий фаразга қурилгандир. Унинг хатолиги ва воқеликка зид эканлигига келсак, бу нарса тарихдан ҳам, воқеликдан ҳам яққол кўриниб турибди. Масалан, Совет Россиясининг социализимга ўтиши моддий ривожланиш натижасида юз бергани йўқ ва бунинг сабаби бир тузумни бошқа тузумга ўзгартиришга олиб келган табақалар курашига ҳам бориб тақалмайди, балки бир гуруҳ қонли қўзғолон орқали ҳокимиятни ўз қўлига олиб ўз фикрларини халққа татбиқ қила бошлади ва мавжуд тузумни ўзгартирди. Хитойда ҳам худи худди шундай ҳол юз берди.
42-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134