|
«Бир аёлга уйланиб, унга бошқа хотинларига берган маҳрга ўхшаш маҳр бермаган ва бу аёлнинг олдига кирмасдан вафот этган бир киши ҳақида ибн Масҳуддан сўралди. Ибн Масҳуд шундай жавоб берди: «У аёлга бошқа хотинларига берган маҳрига ўхшаш маҳр берилади, ундан камайтирилмайди ҳам ва ошириб ҳам юборилмайди, у идда сақлайди ва унга ҳам мерос берилади». Шунда Маҳқал ибн Синон ал-Ашжаҳий ўрнидан туриб: «Расулуллоҳс.а.в. бизнинг қабиладан бўлган Барва бинти Вошиқ исмли аёл тўғрисида худди сен чиқарган ҳукм каби ҳукм чиқарган эдилар», деди. Буни эшитиб ибн Масҳуд жуда хурсанд бўлиб кетди». Демак, Шореъ маҳри айтилмаган аёлларга «маҳр мисл» беришни вожиб қилди. Айтилган маҳрга келишолмай қолинган пайтда ҳам шундай қилинади. Маҳр никоҳ шартномасидан келиб чиқадиган ва берилиш лозим бўлган эваз бўлгани учун демак, ҳар бир шартномадан келиб чиқадиган ва бериш лозим бўлган эваз унга қиёсланади. Бу эваз муқобилига олинадиган нарса савдодаги каби мол бўладими ёки ёллашдаги манфаат ва бировнинг меҳнатидан фойдаланиш бўладими ёки никоҳ шартномасидаги «ниҳла» (эр аёлга берадиган ҳадя) бўладими, бундан қатъий назар, бу эваз маҳрга қиёсланади. Шунга кўра, демак, шартномада эваз айтилмаса ёки айтилган эвазга келишолмай қолинса худди шунга ўхшаш эвазни бериш тўғрисида ҳукм қилинади. Шунинг учун шартнома тузилган пайтда эвазига бериладиган нарса айтилмаса ёки айтилган эвазга келишолмай қолинса, ижара (ёллаш)да «ажр мисл» (бошқалар тўлаётган иш ҳақига ўхшаш иш ҳақи) тўлашга, савдода эса бошқалар тўлаётган нархга ўхшаш нарх тўлашга ҳукм қилинади. Шунга кўра ёлловчи ва ёлланувчи айтилган иш ҳақига келишолмай қолсалар ҳам ва шартнома тузиш пайтида иш ҳақи айтилмаган бўлса ҳам «ажр мисл» тўлаш тўғрисида ҳукм чиқарилади. Агар шартнома тузиш пайтида иш ҳақи аниқ маълум бўлса, бу ҳолатда иш ҳақи белгиланган ҳисобланади, агар аниқ маълум бўлмаса ёки айтилган иш ҳақига келишолмай қолинса, бундаги иш ҳақи «ажр мисл» бўлади. Демак, тўланадиган иш ҳақи икки қисм бўлади: 1. Айтиб, белгилаб қўйилган иш ҳақи. 2. «Ажр мисл».
92-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134