|
Эҳтиёжларни қондирувчи воситаларни эса улар товар ва хизматлар деб номлайдилар. Чунки товарлар ҳис қилинадиган, сезиладиган эҳтиёжларни қондириш воситаларидир. Хизматлар эса ҳис қилинадиган, лекин кўринмайдиган эҳтиёжларни қондириш воситаларидир. Аммо энди товар ва хизматлардаги қондирадиган нарса нима ўзи? - деган саволга келсак, бу нарса уларнинг назарида шу товар ва хизматлардаги манфаатдир. Бу манфаат эса бир хусусият бўлиб, қайси нарсада бор бўлса ўша нарсани эҳтиёжни қондиришга яроқли қилиб қўяди. Энди эҳтиёжнинг иқтисодий жиҳатдан маъноси рағбат эканлигидан келиб чиқиладиган бўлса, демак рағбат қилинадиган барча нарса - зарурий бўлиши ёки бўлмаслигидан ва баъзи одамлар фойдали деб, бошқа баъзилари эса зарарли, деб ҳисоблашидан қатъий назар - иқтисодий жиҳатдан фойдали ҳисобланади. Чунки бу нарсага рағбат қилувчи одамлар модомики бор экан, демак бу нарса иқтисодий жиҳатдан фойда келтирувчи нарса ҳисобланади. Бу эса Ғарбдаги иқтисодчиларни иқтисодий нуқтаи-назардан келиб чиқиб нарсаларни фойдали деб ҳисоблайдиган қилиб қўяди. Гарчи омма фикри бу нарсаларни фойдасиз ёки зарарли деб ҳисобласа ҳам, улар бу нарсаларни фойдали деб ҳисоблайдиган бўлдилар. Масалан ароқ ва нашага баъзи одамлар рағбат қилганлиги учун иқтисодчилар наздида фойдали нарсалар ҳисобланади. Шунга асосланиб иқтисодчи қондириш воситаларига, яъни товарлар ва хизматларга бошқача назарда эмас, балки эҳтиёжни қондирувчи нарса, деб қарайди. Бошқа ҳар қандай қарашни эътиборга олмайди, яъни эҳтиёжлар ва манфаатларга бўлиши лозим бўлган тарзда эмас, балки қандай бўлса шундай қарайди. Шунинг учун манфаатга эҳтиёжни қондирувчи эканлигидан келиб чиқиб қарайди ва бу қарашдан нарига ўтмайди. Масалан ароққа баъзи кимсаларнинг эҳтиёжини қондирганлиги учун иқтисодий қийматга эга бўлган нарса деб, ароқ ишлаб чиқарувчига эса хизмат кўрсатувчи, деган эътиборда қарайди. Ароқ ишлаб чиқарувчининг хизмати баъзи кимсаларнинг эҳтиёжини қондиряпти, шунинг учун унинг бу хизмати иқтисодий қийматга эга, деб ҳисоблаб унга шундай эътиборда қарайди.
Уларнинг наздида эҳтиёжлар табиати ва уларни қондириш воситалари табиати шундан иборатдир. Демак, капиталистик иқтисодчи жамият асосланиши лозим бўлган нарсага аҳамият бермайди, балки эҳтиёжни қондирадиган нарса бўлганлиги учун иқтисодий модда (восита)га аҳамият беради. Шунинг учун иқтисодчининг вазифаси товарлар ва хизматларни кўпайтиришдир, яъни бошқа ҳеч нарсани эътиборга олмай
9-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134