|
Оқила деб ақлни тўловчиларни айтилади, «ақл», деб бу ерда товонни айтилади. Оқила деб, барча ота қариндошлар айтилиб, бунга қотилнинг отаси, ўғиллари, ака-укалари, амакилари ва амакиларининг ўғиллари киради. Агар қотилнинг оқиласи бўлмаса товон байтулмолдан олинади, чунки Расулуллоҳ с.а.в. Ҳайбарда одам ўлдириб қўйган ансорийга байтулмолдан тўлаб юборганлар. Умарнинг даврида бир киши тиқилинчда ўлиб, қотили топилмади. Шунда, Али Умарга: Эй амирул-мўминин, мусулмон кишининг қон ҳақи бекор қилинмайди, унинг товонини байтулмолдан адо этинг, деган эди.
Жароҳатларнинг товонига келсак, улар бош ё юзини ёриш, ёки бирор аъзосини кесиб ташлаш (узиш), гўштини кесиш ёки бирор фойдали қобилиятини кетказиш (эшитиши, кўриши, ақлини кетказишлар киради), буларнинг товони бу жароҳат туфайли шариатда баён қилинган ҳар бир аъзо ва ҳар бир ҳолат ҳақидаги ҳукмга мувофиқ товонга ҳақли бўлади. Киши товон сабабли ўликка тўланган товондан ёки зарарланган аъзоси ёки кетказилган фойдали қобилиятига тўланган товондан молга эга бўлади.
3. Никоҳ қайд қилиниши билан маҳр ва унга тегишли нарсаларга ҳақли бўлиш. Аёл киши бу молга турмуш қуриш аҳкомларида баён қилинган йўл билан эга бўлади. Бу мол фойда бадали эмас, чунки фойда эр-хотин орасида алмашиб туради. Балки, маҳр шариат сўзига кўра, аёлнинг ҳаққидир. Оллоҳ айтади:
«وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً»
– „Хотинларингизга маҳрларини ҳадя каби беринг“, [4:4]
яъни Оллоҳ фарз қилган деб чин кўнгилдан беринглар. Нихла - тортиқ дегани, яъни эр-хотин иккови бир-биридан фойдаланиши учун эр томондан тортиқ. Аҳмад Анасдан ривоят қилиб айтади:
«جَاءَ عَبْدُ الرَّحْمَانِ بْنَ عَوْفٍ وَعَلَيْهِ رَدْعُ زَعْفَرَانَ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ مَهْيَمْ؟ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ، تَزَوَّجْتُ امْرَأَةً، فَقَالَ: مَا أَصْدَقْتَهَا؟ قَالَ: وَزْنُ نَوَاةٍ مِنْ ذَهَبٍ. قَالَ: أَوْلِمْ وَلَوْ بِشَاةٍ»
«Абдурраҳмон ибн Авф устида заҳфарон доғи билан келганда, Расулуллоҳ с.а.в.: «Нима бўлди, тинчликми?», дедилар. «Эй Расулуллоҳ с.а.в., бир аёлга уйландим», деди. Расулуллоҳ с.а.в.: «Нимани маҳр қилдинг?», дедилар. «Данак оғирлигида тилла», деди. «Бир қўй билан бўлса ҳам меҳмондорчилик қил», дедилар».
113-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134