|
Аммо капиталист иқтисодчиларнинг эҳтиёжлар ва манфаатларга - жамият асосланиши лозим бўлганидек эмас, балки бу эҳтиёж ва манфаатлар қандай бўлса, шундай - қарашларига келсак, бундай қараш капиталист иқтисодчининг инсонга руҳий майл-истаклари, ахлоқий фикрлари ва маънавий ғоялари бўлмаган қуруқ моддий мавжудот деб қарашига далолат қилади. Шунинг учун жамият фазилат - яхши ишларни ўз алоқаларининг асоси қилиб олиш билан маънавий юксаклик устида бўлиши лозимлиги ва Оллоҳ розилигига эришиш учун Оллоҳ билан бўлган алоқани идрок этиб, алоқаларни Оллоҳ буйруғи асосида юргизиш билан жамиятда руҳий юксаклик ҳукм суриши лозимлиги бу капиталист иқтисодчини қизиқтирмайди. Ҳа, буларнинг ҳеч бири уни қизиқтирмайди, балки уни фақат қуруқ моддий эҳтиёжларни қондирадиган қуруқ модданинг ўзигина қизиқтиради, холос. Шунинг учун у фақат тижорати фойда келтириши учунгина савдода ёлғон ишлатмайди. Энди агар тижорати ёлғон ишлатиш билан фойда келтирадиган бўлса, у ҳолда ёлғон унинг учун қонуний ишга айланади. У камбағалларга Оллоҳ садақа беришни буюрганлиги учун эмас, балки қамбағаллар унинг мулкидан ўғирламасликлари учун уларга таом беради. Шунинг учун агар камбағалларни оч қолдириш унинг бойлигини кўпайтирадиган бўлса, ҳеч иккиланмай уларни оч қолдираверади ҳам. Шундай қилиб бу иқтисодчининг бутун ғам-ташвиши манфаатга фақат моддий эҳтиёжни қондирувчи нарса деган эътиборда қарашдан иборатдир, холос. Инсонга бундай назар билан қарайдиган ва иқтисодий ҳаётни шундай қараш асосига қурадиган бу инсон жамиятлар учун ҳам, одамлар учун ҳам энг хатарли кимса ҳисобланади. Бу бир томондан шундай. Иккинчи томондан эса шахс улар товар ва хизматлар деб номлайдиган мол-мулк ва меҳнатлардан фойдаланишга ҳаракат қилади. Одамларнинг бу нарсаларни ўзаро айирбошлашлари эса улар ўртасида алоқаларни вужудга келтириб бу алоқалардан жамият пайдо бўлади. демак мол-мулк ва эҳтиёжларга назар ташлаган пайтда жамият ўз алоқаларида асосланадиган нарсаларга тўла ва батафсил назар ташлаш ҳам зарур бўлади. Чунки эҳтиёжни қондирганлиги учун иқтисодий моддагагина эътибор бериб, жамият асосланиши лозим бўлган нарсаларга эътибор бермаслик иқтисодий моддани алоқалардан ажратиб қўйиш бўлиб, бу ғайритабиий ҳолдир. Чунки одамлар ўзаро айирбошлайдиган мана шу иқтисодий модда улар ўртасидаги алоқаларни вужудга келтиради, алоқалар эса жамиятни
19-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134