|
Ишлаб чиқарилган нарсанинг қийматига келсак, бу қиймат шу нарсанинг муайян шахсга нисбатан ёки бошқа нарсага нисбатан қай даражада аҳамиятли эканлигини билдириб, биринчи ҳолатда манфаат қиймати, иккинчи ҳолатда эса айирбошлаш қиймати деб аталади. Нарса манфаатининг қиймати қисқача шундай ифодаланади: «бирон нарсадан иборат ҳар қандай бирликнинг манфаат қиймати унинг ниҳоий манфаати билан, яъни бирликнинг энг заиф эҳтиёжни қондирадиган манфаати билан белгиланади». Улар буни «ниҳоий ёки охирги чегарадаги манфаат» назарияси деб номлайдилар. Яъни манфаат - маҳсулот ишлаб чиқарувчининг нуқтаи назарига кўра белгиланмайди, яъни маҳсулот ишлаб чиқаришга кетган сарф-харажатлар билан белгиланмайди. Чунки агар сарф-харажатлар билан белгиланадиган бўлса, у ҳолда фақат «таклиф» нуқтаи-назаригина ҳисобга олинган бўлиб қолади. Манфаат истеъмолчининг нуқтаи назарига кўра ҳам белгиланмайди, яъни маҳсулотдаги манфаат миқдорига қараб ва камёблик, етишмаслик омилини ҳисобга олган ҳолда шу манфаатга бўлган эҳтиёжни сезишга қараб ҳам белгиланмайди. Чунки бу пайтда «таклиф»ни ҳисобга олмай фақат «талаб» нуқтаи назаринигина ҳисобга олинган бўлиб қолади. Балки аслида манфаатни белгилашда таклиф ва талаб нуқтаи назарининг иккаласи бирга ҳисобга олиниши лозим. Шунинг учун нарсанинг қай даражада фойдали эканлиги эҳтиёжни қондиришининг охирги чегарасида белгиланади, яъни масалан ноннинг қиймати очарчиликнинг аввалида эмас, балки охирида, бозорда ноннинг кам пайтида эмас, балки одатдаги сероблиги, кўплиги пайтида белгиланади. Мана шуни «манфаат қиймати» деб аталади. Аммо айирбошлаш қийматига келсак, у бир хусусият бўлиб, агар бир нарсада шу хусусият мавжуд бўлса, ўша нарсани айирбошлаш учун яроқли қилиб қўяди. Улар бунга: «нарсанинг бошқа нарсага нисбатан айирбошлаш қуввати», деб таъриф берадилар. Масалан, буғдойнинг жўхорига нисбатан айирбошлаш қиймати буғдой бирлигини қўлга киритиш учун воз кечиш лозим бўлган жўхори миқдори билан белгиланади. Манфаат қийматини фақат манфаат, деб, айирбошлаш қийматини эса фақат қиймат, деб аталади.
11-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134