|
қўлга киритиладиган товар ва хизматларнинг миқдори ҳамдир. Энди агар газлама кийимнинг муқобилига эришиладиган нарса пул бўлса (яъни газлама кийимни пулга сотадиган бўлсак) қиймат нархга айланади. Бу икки қиймат, уларнинг наздида алоҳида-алоҳида нарса бўлиб, бир-биридан фарқ қиладиган атамалардир. Улардан бирини - манфаат, иккинчисини эса - айирбошлаш қиймати деб аталади. Қиймат маъносини бундай белгилаб қўйиш хатодир. Чунки ҳар қандай товарнинг қиймати камёблик омилини ҳисобга олган ҳолда шу товардаги манфаат миқдоридир (яъни унда қанча манфаат борлигидир). Демак ҳар қандай товарга бўлган ҳақиқий қараш камёблик омилини ҳисобга олган ҳолда ундаги манфаатга бўлган қарашдир. Бунда бу товарнинг ов ўлжаси каби инсон аввал бошданоқ эга бўладиган товар бўлишининг ёки савдо каби айирбошлаш қилинадиган товар бўлишининг фарқи йўқ ва бунинг шахсга ёки нарсага нисбатан бўлишининг ҳам фарқи йўқ. Демак қиймат нисбий нарсанинг исми эмас, яъни бир эътиборда шу нарсага мос келиб, бошқа бир эътиборда эса унга мос келмайдиган исм эмас, балки аниқ ҳақиқати бор бўлган муайян предмет (нарса)га бериладиган исмдир. Демак қиймат нисбий нарса эмас, балки ҳақиқий нарсадир. Шунга кўра капиталист иқтисодчиларнинг қийматга бўлган қараши асосидан бошлаб, нотўғри қарашдир.
Энди улар «ниҳоий қиймат» деб атайдиган нарсага келсак, бу нарса товарлар сотилиб, ўтиб туришига нисбатан эҳтимол тутилган энг ёмон холатларга қарши ишлаб чиқаришни концентрациялаш (ишлаб чиқаришнинг бир ерга (бир қўлда) тўпланиши) учун қиймат белгилашдир. Маҳсулот ишлаб чиқариш кафолатланган асосда давом этиши учун товар қиймати минимал (энг кам) миқдорда белгиланади. Шунинг учун ниҳоий қиймат товарнинг ҳақиқий қиймати эмас, у ҳатто товарнинг нархи ҳам эмас. Чунки товарнинг қиймати - ана шу вақтдаги камёблик омилини ҳисобга олган ҳолда - шу товардаги манфаат миқдорига қараб белгиланади. Шундан кейин товарнинг нархи пасайиши билан унинг қиймати пасаймайди, нархи кўтарилиши билан қиймати ошмайди ҳам. Чунки товар қиймати уни белгилаш чоғида ҳисобга олинган бўлади. Шунга кўра, демак, ниҳойилик назарияси қийматнинг эмас, балки нарх назариясидир. Бу ўринда ҳатто капиталист иқтисодчилар ҳам нарх ва қиймат ўртасида фарқ бор деб билишади. Чунки нархни белгилашда талабнинг кўплиги ва таклифнинг камлиги ёки таклифнинг кўплиги ва талабнинг камлиги биргаликда
25-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134