|
Энди агар инсон эга бўладиган товар ва хизматлар миқдорини сон билан эмас, балки муайян кайфият билан чегаралаб қўйилса, бу жоиздир. Чунки у инсон фаоллигини чеклаб қўймайди ва шахслар ўртасида молга эгалик қилишни тартибга солиб, меҳнат сарфлашга ва фаолликни оширишга ундовчи ва ёрдам берувчи омил бўлиб хизмат қилади.
Аммо агар мулкчиликни қисман бекор қилиб, шахсни муайян молларга эгалик қилишдан ман этилса ва ундан бошқа молларга эгалик қилишига рухсат берилиб, уларни муайян миқдор билан чеклаб қўйилмаса, бунда қаралади. Агар бу мол-мулкларнинг табиати шундан иборат бўлсаки, барча одамлар улардан фойдаланишга муҳтож бўлса, шунинг учун шахснинг ёлғиз ўзи уларга эгалик қилиши фақат бошқа барча одамларни улардан маҳрум қилиш ҳисобигагина мумкин бўлса, демак бу ҳолатда бу мол-мулкларга шахснинг бир ўзи эгалик қилишига йўл қўйилмаслик табиий иш бўлиб, мол табиатининг ўзи шуни талаб қилади. Бу мол-мулкка мисол қилиб йўллар, шаҳар майдонлари, анҳорлар, денгизлар ва шунга ўхшаш нарсаларни келтириш мумкин. Шунинг учун бу мол-мулкларга шахснинг бир ўзи эгалик қилишини ман қилишнинг ҳеч бир зарари йўқдир. Аммо агар мол-мулкнинг табиати буни (яъни ман қилишни) тақозо қилмаса қаралади. Агар мол-мулк табиати буни тақозо қилмаса ҳам, лекин ўзи юқорида айтилган табиатдаги мол-мулк туркумига қўшилса, яъни шахснинг бир ўзи бошқаларни бебаҳра қолдириш ҳисобигагина эгалик қилиши мумкин бўлган мол-мулк қаторига қўшилса, бу ҳолатда якка шахснинг унга эгалик қилишини ман қилишда ҳеч зарар йўқ. Бунга мисол қилиб сув ва битмас-туганмас конларни келтириш мумкин. Чунки улар якка шахс жуда кўпчилик одамни бебаҳра қолдириш ҳисобигагина эгалик қилиш мумкин бўлган табиатдаги мол-мулк қаторига қўшилади. Уларни ана шу мол-мулклар қаторига қўшган нарса якка шахснинг фақат кўпчилик одамни бебаҳра қолдириш ҳисобигагина уларга эгалик қилиши мумкинлигидир. Аммо агар мол-мулк бундай мол-мулклар қаторига қўшилмаса, у ҳолда шахсларни унга эгалик қилишдан ман қилиш жоиз бўлмайди. Чунки бундай қилиш, баъзи молларга эгалик қилишга рухсат бериш, баъзиларига эса рухсат бермаслик билан молларга эгалик қилишни чеклаш бўлиб қолади. Демак, у молга эгалик қилишни муайян миқдор билан чеклаб қўйиш каби бўлиб, буни мулкчиликнинг сон билан чегараланиши, деб айтса бўлади. Бундай чегаралаш эса юқорида айтилган натижанинг ўзини келтириб чиқаради. Чунки, бу ҳам инсон фаоллигини чеклаб қўяди, унинг меҳнатини йўққа чиқаради, маҳсулот ишлаб чиқаришни камайтиради ва уни эгалик қилишга рухсат берилган миқдорга етган ва ундан ортиғидан ман қилинган пайтда меҳнат қилишдан тўхтатиб қўяди.
40-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134