|
МОЛНИ ТАСАРРУФ ҚИЛИШ
Тасарруф қилиш ҳуқуқи
Мулкка эгалик: «Эгасига бирор нарсадан фойдаланишга ва унинг эвазига бошқа нарса олишига имкон берилишини тақозо қилувчи, фойда ёки нарса билан белгиланган шаръий ҳукм», деб таърифланади. Шунга биноан мулкка эгалик - фойда ёки нарса билан белгиланган шаръий ҳукм, яъни у Оллоҳнинг изнидир. Тасарруф дегани эса бу шаръий ҳукмдан, яъни эгасига ундан бирор нарсада фойдаланишига ва унга эваз олишига имконият берилишига бўлган изндан келиб чиққан нарса. Мулкка эгалик сабабли тасарруф қилиш Шореънинг рухсати билан бўлади, тасарруф эса молдан фойдаланишдир. Мол Оллоҳники, Оллоҳ Ўз изни билан унга бандани ўринбосар қилгач, киши молни олиши, унга эга бўлиб, ўстириши ва ундан фойдаланиши учун бажарадиган бир вазифага ўхшаб қолди. Чунки молга эга бўлган киши ундан фойдаланиш учун эгалик қилади, бу фойдаланишда у шариат чегаралари билан чекланган, бунда у мутлақ ҳуқуққа эга эмас, агар у хусусий молига ўзи эгалик қилса ҳам. Далили, агар у аҳмоқларча ўз молини исроф қилиб, ношаръий йўлларга сарфласа, давлат уни тийиб, унга берилган тасарруф ҳуқуқини тортиб олиши лозим бўлади. Шунга кўра, молни тасарруф қилиш ва ундан фойдаланиш унга эгалик қилишдан кўзланган мақсаддан келиб чиқади. Молдан фойдаланиш ҳуқуқи мулкни ўстириш, харажатлар ёки қариндош-уруғларга ёрдамга сарфлашда тасарруф қилиш ҳуқуқини ўз ичига олади.
Мулкни ўстириш
Молни ўстириш уни ишлаб чиқариш учун фойдаланиладиган услуб ва воситалар билан боғлиқ. Бу молни ўстириш мулкнинг кўпайишига эришадиган йўлларга тааллуқли. Шунинг учун иқтисод қонунининг молни ўстиришга дахли йўқ, у мулкчиликни ўстиришга дахлдор. Ислом молни ўстиришга аралашмай, бунга олиб келадиган восита ва услублар билан ўстиришни инсон ихтиёрига топширди, молнинг мулклигини ўстиришга аралашиб, ҳукмларини баён қилди. Мулкни ўстириш шариат белгилаган чегаралар билан чекланган бўлиб, уларни бузиш мумкин эмас. Шореъ мулкчиликни ўстириш йўлларини кенг доирада бериб, шароитни ҳисобга олган ҳолда муфассал ҳукмларни истинбот қилиб чиқариб олишни мужтаҳидларга қолдирди, муайян йўлларнинг ҳаромлиги ва ман қилинганини айтди. Мулк ўстириладиган муомала ва шартномаларни баён этди, кишини ҳар хил йўллар билан мулкини ўстиришдан қайтарди.
115-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134