|
воситалари, бу воситалардан фойдаланишга тааллуқли бўлади. Воситалар борлиқда мавжуд экан, демак, уларни ишлаб чиқариш эҳтиёжларни қондиришдаги асосий муаммога сабаб бўлмайди, балки эҳтиёжларни қондириш истаги инсонни шу воситаларни ишлаб чиқариш ёки пайдо қилишга ундайди. Одамларнинг ўзаро муносабатларидаги, яъни жамиятдаги мавжуд муаммо одамларнинг шу воситалардан фойдалана олиш ёки олмасликларидан, яъни одамларнинг шу воситаларга эга бўлишлари ёки бўлмасликлари мавзусидан келиб чиқади ва бу ечимга муҳтож иқтисодий муаммонинг асоси ҳисобланади. Шунга кўра, иқтисодий муаммо манфаатни юзага чиқарувчи воситаларни ишлаб чиқаришдан эмас, балки манфаатга эгалик қилиш мавзусидан келиб чиқади.
Иқтисодий тузум асоси
Манфаат - нарсанинг инсон эҳтиёжини қондиришга яроқлилигидир. У икки нарсадан иборат: биринчиси, муайян нарсага эришишда инсон ҳис қилган рағбат даражаси; иккинчиси, нарсанинг ўзида мавжуд бўлган хосса (хусусиятлар) ва шу хоссанинг муайян шахснинг эмас, балки умуман инсоннинг эҳтиёжини қондиришга яроқлилигидир. Бу манфаат инсоннинг меҳнатидан ё мол-мулкдан ёки иккаловидан ҳосил бўлади. Инсоннинг меҳнати деган ибора мол-мулкни ёки мол-мулк манфаатини юзага келтириш учун сарфланган ақлий ва жисмоний меҳнатни ўз ичига олади. Мол-мулк деган сўз эса сотиб олиш ёки ижарага ёки қарзга олиш орқали фойдаланиш учун қўлга киритиладиган нарсаларнинг барчасини ўз ичига олади. Олинган нарсанинг ўзи, жисми истеъмол қилинади, олмага ўхшаш, ё жисми истеъмол қилинмайди, машинага ўхшаш, ё жисми қолиб ўзидан қарзга фойдаланилади элак ва ижарага олинган уй каби. Мол-мулк - тилла ва кумуш каби пул, кийим ва овқат каби товарлар, уйлар ва заводлар каби кўчмас мулклар ва булардан бошқа эгалик қилинадиган нарсалардан иборат. Демак, мулк инсоннинг эҳтиёжларини қондирувчи нарса, инсоннинг меҳнати эса мол-мулкни ёки манфаатини ҳосил қилувчи воситагина экан. Шунинг учун мулк манфаатнинг асосидир. Инсоннинг меҳнати эса мулкни ҳосил қилиш имконини берувчи воситалардандир. Демак, инсон ўз табиатига кўра, эгалик қилиш мақсадида шу мулкни қўлга киритишга интилади. Шунга биноан инсоннинг меҳнати ва мулк инсоннинг эҳтиёжларини қондириш учун қўлланиладиган восита бўлиб, бу икки восита инсон уларни ҳосил қилиш учун интиладиган бойлик ҳисобланади. Демак, бойлик меҳнат ва мол-мулк йиғиндисидир.
47-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134