|
инсон эҳтиёжларини қондириш учун зарур бўлган қондириш воситаларини кўпайтиришдир. Шунга биноан иқтисодчи инсон эҳтиёжларини қондириш воситаларини кўпайтириш борасида изланади. Энди қондириш воситалари бўлган товарлар ва хизматлар уларнинг назарида чекланган бўлгани учун, демак улар инсон эҳтиёжларини қондириш учун етарли эмас. Чунки уларнинг фикрича бу эҳтиёжлар чекланмаган. Масалан бу ерда инсоннинг инсон сифатида қондириши албатта зарурий бўлган асосий эҳтиёжлари бор ва маданият даражаси ўсиб, инсон юксалиб борган сайин зиёда бўлиб борадиган бошқа бир қанча эҳтиёжлари ҳам бор. Бу эҳтиёжлар ўсиб, тобора зиёда бўлиб боради. Натижада уларнинг барчасини тўла қондириш зарур бўлиб қолади. Бунинг эса - товар ва хизматлар қанчалик кўпаймасин - ҳеч имкони йўқдир. Мана шундан энди иқтисодий муаммони асоси келиб чиқади. Бу муаммо асоси эҳтиёжларнинг кўплиги, уларни қондириш воситаларининг эса озлигидир, яъни инсоннинг барча эҳтиёжларини тўла қондириш учун зарур бўлган товар ва хизматларнинг етишмаслигидир. Мана шу пайтда жамият иқтисодий муаммога дуч келади. Бу муаммо товар ва хизматларнинг нисбий етишмаслиги муаммосидир. Бу етишмасликнинг муқаррар натижаси шундан иборат бўладики, баъзи эҳтиёжлар фақат қисман қондириладиган ёки мутлақо қондирилмайдиган бўлиб қолади. Шундай экан, демак қондирилишдан баҳраманд бўладиган эҳтиёжларни ва унда маҳрум бўладиган эҳтиёжларни кўрсатиб бериши учун жамият аъзолари ўзаро келишиб оладиган қонун-қоидалар зарур бўлади. Бошқача ибора билан айтганда чекланган ресурс (манба)ларни чекланмаган эҳтиёжларга қандай тақсимланиш кераклигини кўрсатиб берадиган қонун-қоидалар лозим бўлади. Демак уларнинг наздида муаммо инсон эмас, балки эҳтиёжлар ва ресурслардир, яъни ҳар бир шахснинг эҳтиёжларини қондириш эмас, балки эҳтиёжларни қондиришнинг ресурс-манбаларини кўпайтиришдир. Шундай экан ишлаб чиқиладиган қонун-қоидалар ресурсларнинг етарли бўлишига эришиш учун, яъни ҳар бир кишини эмас, балки одамлар мажмуасини товарлар ва хизматлар билан етарли таъминлаш учун маҳсулот ишлаб чиқаришни мумкин қадар юқори даражага кўтаришни таъминлайдиган бўлиши шарт. Шундан келиб чиқиб, товар ва хизматларни тақсимлаш муаммоси уларни ишлаб чиқариш муаммоси билан чамбарчас боғлиқ бўлиб қолди. Шу сабабли иқтисодий изланишлардан кўзланган энг олий мақсад одамлар мажмуаси истеъмол қиладиган товар ва хизматларни кўпайтириш бўлиб қолди. Шунинг учун маҳаллий маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмига таъсир ўтказадиган омилларни ўрганиб чиқиш барча иқтисодий мавзулар орасида биринчи ўринда туради. Чунки маҳаллий маҳсулот ишлаб чиқаришни кўпайтириш борасида изланиш иқтисодий муаммони, яъни эҳтиёжларга нисбатан товар ва хизматларнинг камлиги муаммосини ҳал қилиш учун олиб бориладиган изланишларнинг энг муҳими ҳисобланади. Чунки улар камбағаллик ва қашшоқлик муаммосини фақат маҳсулот ишлаб чиқаришни кўпайтириш орқали ҳал қилиш мумкин, деб ишонадилар. Демак, уларнинг наздида жамият олдида турган иқтисодий муаммо фақат ишлаб чиқаришнинг кўпайтириш билан ҳал бўлади.
10-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134