|
Айирбошлаш фақат айирбош қилинмоқчи бўлган товар ёки хизматга эквивалент бўлган (яъни шу товар ёки хизматга ҳар жиҳатдан тенг бўлиб, у билан алмашина оладиган) ёки қиймати шу товар ёки хизматга яқин бўлган нарса мавжуд бўлсагина амалга ошади. Шундан келиб чиқиб капиталистик иқтисодчиларнинг қийматни ўрганишлари шарт бўлиб қолди. Чунки қиймат айирбошлаш асосидир. Чунки у қиёслаш мумкин бўлган сифат (ўзига хос хусусият), товар ва хизматлар ўлчанадиган миқёсдир. Шунингдек у маҳсулот ишлаб чиқариладиган ишлар билан ишлаб чиқармайдиган ишлар ажратиладиган миқёс ҳамдир. Чунки маҳсулот ишлаб чиқариш дегани манфаат (фойда)ни яратиш ёки уни кўпайтириш бўлиб, қилинадиган меҳнатлар билан амалга ошади. Бу меҳнатларнинг маҳсулот ишлаб чиқарувчи ёки ишлаб чиқармайдиган меҳнат эканлигини ажратиш ва улардан қайсиниси бошқасидан кўра кўпроқ маҳсулот ишлаб чиқаришини билиш учун турли маҳсулот ва хизматлар ўлчанадиган аниқ ўлчов керак. Бу аниқ ўлчов эса турли маҳсулот ва хизматларнинг ижтимоий қийматларидир. Ёки бошқача ибора билан айтадиган бўлсак, у сарфланадиган меҳнатга ёки адо қилинадиган хизматга жамоатчилик томонидан бериладиган баҳодир. Бундай баҳо бериш эса зарурий ишга айланди. Чунки айирбошлаш мақсадида маҳсулот ишлаб чиқариш ҳозирги жамиятларда истеъмол қилиш мақсадида маҳсулот ишлаб чиқариш ўрнини эгаллади. Чунки бугунги кунда ҳар бир шахс ўзи ишлаб чиқарган маҳсулотнинг ҳаммасини ёки кўп қисмини бошқа одамлар ишлаб чиқарган бошқа нарсаларга айирбошлайдиган бўлиб қолди. Бу айирбошлаш эса - юқорида айтиб ўтганимиздек - шу маҳсулот ўрнига бериладиган товар ёки хизмат мавжуд бўлсагина амалга ошади. Демак айирбошлаш амалга ошиши учун товар қийматини белгилаш зарур бўлади. Бунинг учун эса қийматнинг ўзи нима эканлигини билиш зарур. Уни билиш маҳсулот ишлаб чиқариш ҳам ва истеъмол қилиш учун ҳам зарурий иш бўлиб қолди, яъни инсон эҳтиёжларини қондириш воситалари ёрдамида қондириш учун уни билиш албатта шарт бўлган иш бўлиб қолди.
12-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134