|
(фойда)дир. Шунинг учун масалан бир кишини қурувчиликка ёлласа ёллаш муддат ёки иш билан белгиланиши лозим. Энди агар иш билан белгиланса унда манфаат бинонинг ўрнини, узунлигини, кенглигини, бинога кетадиган материални ва ҳоказоларни баён қилганда кўзга ташланади. Агар муддат билан белгиланса унда манфаат одатда муддатга қараб ортади ёки камаяди. Демак, ишни таърифлаб-тавсифлаш ва муддатини айтиш манфаатнинг ўлчови бўлиб қолди. Энди агар ёллаш муддат билан белгиланса ёлланган ишчи ўзининг одатий тоқат-қувватидан ортиқ ишламайди ва одатдан ташқари машаққатли ишга мажбурланмайди.
ҳаром манфаатларга ёллаш ҳукми
Ёллаш тўғри (ҳалол) бўлиши учун манфаат ҳалол бўлиши шарт. Манфаати ҳаром бўлган нарсага ишчи ёллаш мумкин эмас. Масалан, ароқ сотиб олган кимсанинг ароғини ташиб беришга, ароқ тайёрлаш ёки чўчқа ва ўлимтиклар ташиб беришга ишчи ёллаш жоиз бўлмайди. Термизий Анас ибн Моликдан ривоят қилади:
«لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ فِي الْخَمْرِ عَشَرَةً: عَاصِرَهَا، وَمُعْتَصِرَهَا، وَشَارِبَهَا، وَحَامِلَهَا، وَالْمَحْمُولَةَ إِلَيْهِ، وَسَاقِيَهَا، وَبَائِعَهَا، وَآكِلَ ثَمَنِهَا، وَالْمُشْتَرِيَ لَهَا، وَالْمُشْتَرَاةَ لَهُ»
«Расулуллоҳ с.а.в. ароқ хусусида ўн кишини лаҳнатладилар: тайёрлатувчини, тайёрловчини, ичувчини, ташувчини, буюртмачини, қуйиб берувчини, сотувчини, пулини еювчини, сотиб олувчини ва ким учун сотиб олинган бўлса ўшани». Шунингдек, рибо ишларига ҳам ёллаш ҳаром, чунки у ҳаром манфаатга ёллаш бўлиб, ибн Можа ибн Масъуд орқали
«أَنَّهُ لَعَنَ آكِلَ الرِّبَا وَمُؤَكَّلَهُ وَشَاهِدَيْهِ وَكَاتِبِهِ»
«Пайғамбар с.а.в. рибони еювчини, едирувчини, гувоҳларини ва ёзувчини (котибни) лаҳнатладилар» деганларини ривоят қилган. Аммо банк, пул зарб қилинадиган (чиқариладиган) жой, ҳисоб-китоб идоралари ва рибо билан иш юритадиган барча муассасаларда ишлайдиган ишчи-хизматчиларга келсак, бунда қаралади. Агар улар ёлланган иш рибо ишларидан бўлса мусулмон одамнинг бу ишда ишлаши ҳаромдир. Бунда рибо шу ишнинг бир ўзидан келиб чиқяптими ёки бошқа риболик ишларга қўшилиб келиб чиқяптими, бунинг фарқи йўқ. Бунга банк бошқарувчиси, ҳисобчилар, текширувчилар ва рибога боғлиқ манфаатга олиб борадиган барча ишлар киради. Бу ишлар рибога бевосита алоқадор бўладими ёки билвосита алоқадор бўладими, бунинг
83-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134