|
Бироқ бу айирбошлаш қиймати янги асрда ўз қийматларидан бири билан белгиланиб қолди ва мана шу қиймат устун бўлиб қолди. Чунки цивилизациялашган жамиятларда товарлар қиймати бир-бирига эмас, балки пул деб аталувчи бир муайян товарга нисбат берилади. Нарсани пул билан айирбошлаш нисбатига «нарх» дейилади. Демак, нарх нарсанинг пулга нисбатан айирбошлаш қийматидир. Шунга биноан айирбошлаш қиймати билан нарх ўртасидаги фарқ шундан иборатки, айирбошлаш қиймати нарсани мутлақо бошқа нарсага - бу нарса пул бўладими ёки товар ёки хизмат бўладими ҳеч фарқсиз - мутлақо бошқа нарсага айирбошлаш нисбатидир. Нарх эса нарсани фақат пулни ўзи билан айирбошлаш қийматидир. Бунинг натижасида барча товарларнинг нархлари бир вақтда кўтарилиб, бир вақтнинг ўзида тушиб кетиши мумкин, айни пайтда барча товарларнинг бир-бири билан айирбошлаш қийматининг бир вақтда кўтарилиб ёки тушиб кетиши эса мумкин бўлмаган ишдир. Шунингдек, товарлар нархлари ўзгариши мумкин, лекин айни пайтда уларнинг айирбошлаш қиймати ўзгармай қолаверади. Шунга биноан, демак, товарнинг нархи шу товар қийматларидан биридир, бошқача ибора билан айтганда у товарнинг фақат пулга нисбатан қийматидир, холос. Энди нарх қийматларининг бири экан, демак у табиий равишда нарсанинг фойдали ёки фойдасиз эканлигининг ва нарсадаги манфаат даражасининг миқёси-ўлчови бўла олади. Чунки агар жамият муайян товар ёки муайян хизматни муайян нарх билан баҳоласа бу товар ёки хизмат фойдали ва самарали ҳисобланади. Аммо бу товар ёки хизматнинг манфаат даражасига (яъни унинг қай даражада фойда келтиришига) келсак, бу даража истеъмолчиларнинг кўпчилиги шу товар ёки хизматга эга бўлиши учун тўлашга рози бўлган нарх билан ўлчанади. Бунда бу товарнинг қишлоқ хўжалиги маҳсулоти ёки саноат маҳсулоти бўлишининг ва хизматнинг ҳам савдогар ёки транспорт ширкати ёки врач ёки муҳандис (инженер) хизмати бўлишининг фарқи йўқ.
Энди маҳсулот ишлаб чиқариш, истеъмол қилиш ва тақсимлашда нарх ўйнайдиган ролга келсак, бу рол шундан иборатки, нарх механизми маҳсулот ишлаб чиқарувчилардан кимлар ишлаб чиқариш соҳасига киришини ва кимлар ишлаб чиқарувчилар қаторига кирмаслигини белгилаб беради. Буни қайси истеъмолчилар ўз эҳтиёжларини қондиришдан баҳраманд бўлишини ва улардан кимларнинг эҳтиёжлари қондирилмай
13-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134