|
давлатнинг ерлари ҳисобланади. Билол Музаний Пайғамбар с.а.в.дан ер бўлиб беришларини сўради. Бўлиб бермагунларича, унга эгалик қилмади. Агар ўраб олиш ёки ўзлаштириш билан эгалик қилинадиган бўлганда, ерни ўз мулки эканлигини билдирадиган нарса билан ўраб олиб, бўлиб беришларини сўрамасдан ҳам, унга эгалик қилаверар эди.
Қайсидир мусулмон ёки кофир, ушрий ўлик ерни ўзлаштирса, унинг аслига ҳам, манфаатига ҳам эга. Мусулмон учун закоти берилиши шарт бўлган экинлар ва мевалар нисобга етса, закот сифатида ушр бериши вожиб бўлади. Кофирдан эса ушр эмас, хирож олинади. Чунки кофир закот аҳлидан эмас. Ердан эса ушр ёки хирождан бири олиниши шарт.
Мусулмон хирож тайинланмаган жойдаги ўлик ерни ўзлаштирса, унинг аслига ҳам, манфаатига ҳам эга саналади, агар кофир бўлса, фақатгина манфаатга эга бўлади. Мусулмон учун ушр вожиб, хирож вожиб эмас. Кофир учун хирож вожиб, худди кофир аҳлидан фатҳ пайтида ўз жойида қолишлари эвазига хирож олинганидек.
Кимки хирожий ердаги ўлик ерни ўзлаштирса-ю, аввал бу ерга хирож белгиланган бўлса, мусулмон ҳам, кофир ҳам ернинг аслига эмас, манфаатигагина эгалик қилади. У ўша ер учун хирож тўлайди, чунки у фатҳ қилинган ер бўлиб, унга хирож белгиланган, шунинг учун у ерга мусулмон эгалик қилса ҳам, кофир эгалик қилса ҳам хирож тўлаши абадий шарт.
Юқоридагилар деҳқончилик учун ўзлаштирилган ерларга тааллуқлидир. Агар ўзлаштириш уй қуриш, заводлар, магазинлар, фермалар барпо қилиш учун бўлса, ушр ҳам, хирож ҳам олинмайди. Бунда ушрий ер билан хирожий ернинг ўртасида фарқ йўқ. Ироқни, Мисрни фатҳ қилган саҳобалар Куфа, Басра, эски Қоҳирани бунёд этдилар ва у ерларда Умар ибн Хаттоб замонида яшай бошладилар, улардан бошқалар ҳам яшадилар, лекин улардан хирож олинмади ва ер учун закот ҳам бермадилар, чунки закот турар жой ва бинолар учун вожиб эмас.
Ерни тасарруф қилиш
Ерга эга бўлган ҳар бир одам уни ишлатишга мажбур қилинади. Муҳтож одамга ерни ишлатиш имконини берадиган нарсалар байтулмолдан берилади. Уч йил ердан фойдаланмай ташлаб қўйган одамдан ер тортиб олинади ва бошқага берилади. Ҳазрати Умар шундай дедилар: Уч йилдан кейин ўраб олувчининг ҳаққи қолмайди. Яҳё ибн Одам Амр ибн Шуайбдан ривоят қилади:
124-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134