|
ривожланиши қонунияти тақозоси билангина жамиятда янги тузум барпо бўлади, бунда қонун чиқарувчи ёки ислоҳотчи бошқарувнинг аралашувига ҳеч бир ҳожат йўқ, деб ҳисоблар эди. Илгари ўтган ва «утопик (ҳаёлий) социализм» деб ном берилган социалистик йўналишлардан ажралиб туриши учун Карл Маркс илгари сурган социализм назариясига «илмий социализм», деб ном берилди. Маркснинг социализм назариясини умумий тарзда қуйидагича баён қилиш мумкин:
Ҳар қандай асрдаги жамият тузуми - иқтисодий ҳолатнинг натижаси бўлиб, бу тузумдаги ўзгаришларнинг барчаси фақат битта сабабга, яъни ўз моддий аҳволини яхшилаш учун синф-табақалар ўртасида борадиган курашга бориб тақалади. Тарихдан маълумки, бу кураш доимо бир хил сувратда, яъни сони кўп, лекин ёмон аҳволда кун кечирадиган табақанинг сони оз, лекин бой яшайдиган табақа устидан ғалаба қозониши билан тугайди. Маркс буни «ижтимоий ривожланиш қонунияти», деб атайди. Унинг фикрича, бу қонуният ўтмишга мувофиқ келганидек, келажакка ҳам мувофиқ келади. Чунки - дейди у - ўтган асрларда бу кураш озод одамлар ва қуллар ўртасида мавжуд бўлган бўлса, сўнгра зодагонлар ва омма халқ ўртасидаги курашга, кейинчалик эса зодагонлар ва деҳқонлар ўртасидаги курашга айланди. Шунингдек, тоифачилик асосидаги тузумда ҳам бошлиқлар билан таниқли кишилар ўртасида кураш бўлиб ўтди. Бу кураш доимо сони кўп мазлум табақанинг сони оз золим табақа устидан ғалабаси билан тугар эди. Лекин бу ғалабадан кейин мазлум табақанинг ўзи золим консерватив табақага айланиб қолар эди. Француз революциясидан буён бу кураш ўрта табақа (яъни буржуазия) билан ишчилар табақаси ўртасида бўлиб келди. Чунки буржуазия иқтисодий лойиҳалар хўжайини ва капитал эгаси бўлиб қолган эди. Шунингдек, консерватив табақага ҳам айланган эди. Унинг қаршисида эса ишчилар табақаси турар эди. Бу табақа ҳеч қандай капиталга эмас, лекин сон жиҳатидан кўп эди. Бу икки табақа манфаатлари бир-бирига қарама-қарши бўлиб, бу қарама-қаршилик иқтисодий сабабларга бориб тақалар эди.
Бугунги кунга келиб ишлаб чиқариш низоми мулкчилик тузумига мос келмайдиган бўлиб қолди. Чунки ишлаб чиқариш ўтмиш замонларда бўлганидек, шахсий бўлмай қолди, яъни шахснинг бир ўзи амалга оширадиган иш бўлмай қолди. Балки у умумий, яъни кўпчилик иштирок этадиган жараёнга айланди. Айни пайтда мулкчилик низоми бунга қараб ўзгармади. Шунинг учун шахсий мулкчилик ҳануз мавжуд бўлиб турибди ва у
35-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134