|
Нарсага эгалик фақат ундан олинадиган манфаатга эга бўлиш эмас, балки нарсанинг манфаати билан бирга унинг ўзига ҳам эгалик қилиш демакдир. Шунга кўра, мулкчиликнинг ҳақиқий маъноси «айн» - мавжуд нарсадан шариат кўрсатиб берган суратда фойдаланишдир.
Хусусий мулкчиликнинг бу таърифига асосланиб, қуйидаги нарсаларни тушуниш мумкин: Мулкка эга бўлишнинг шариат рухсат берган бир қанча сабаблари, бу мулкни тасарруф қилишнинг муайян ҳолатлари, мулкдан фойдаланишнинг муайян кайфияти бор. Шунингдек, шахсий мулкчилик ҳуқуқига тажовуз ҳисобланадиган ҳодисалар бор. Шундай қилиб, бу таърифдан Шореъ мубоҳ қилган эгаликнинг ҳақиқий маъносини ҳамда бу эгаликни қўлга киритишга ҳаракат қилишнинг ва эга бўлган нарсадан фойдаланишнинг маъносини тушуниб олиш мумкин, бошқача қилиб айтганда бу таъриф мулкчиликнинг ҳақиқий маъносига далолат қилади.
Мулкчиликнинг маъноси
Хусусий мулкчилик ҳуқуқи шахс учун шаръий ҳуқуқ бўлиб, у кўчма ва кўчмас мулкка эга бўлиши мумкин. Бу ҳуқуқ шариат қонунлари ва кўрсатмалари билан белгиланган ва кафолатлангандир. Мулкчилик ҳуқуқи шариат белгилаган молиявий қийматга эга манфаат бўлиши билан бирга, у шахсга ўзининг ихтиёрий ишларида ҳукмронлик ҳуқуқи берилгани каби, эга бўлган мулкида иш юритиши учун шу мулк устидан ҳукмронлик ҳуқуқи берилишини ҳам англатади. Шунинг учун мулкчилик ҳуқуқини чегаралаб қўйиш Оллоҳнинг буйруқ ва қайтариқлари доирасидан четга чиқмаслик кераклигини англаймиз.
Мулкчиликнинг бундай чекланганлиги мулкка эгалик қилиш ҳуқуқини берадиган шаръий сабабларда кўрингани каби ўғрилик, йўлтўсарлик ва босқинчилик каби жазо-уқубатга олиб борадиган ҳолатларда ҳамда бунинг акси бўлган вазиятларда ҳам ўз ифодасини топган. Шунингдек, мулкчиликнинг чеклаб қўйилгани мулкда тасарруф юритиш ҳуқуқида, тасарруф мубоҳ ёки ҳаром қилинган ҳолатларда, бу ҳолатларнинг таърифи ва баёнида намоён бўлади. Ислом мулкчиликнинг миқдорини эмас, фақат кайфиятини чеклади. Буни қуйидаги ишларда яққол кўриш мумкин:
63-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134