|
4. Топилдиқ. Агар бир киши нарса топиб олса қаралади: Агар тилла, кумуш, жавоҳир, кийим каби сақлаш мумкин бўлган ва овоза қилишга арзийдиган ва ҳарамдан ташқаридаги нарса бўлса, уни олиш мумкин. Абу Довуд Абдуллоҳ ибн Осдан қилган ривоятларига биноан: Расулуллоҳ с.а.в.дан топилдиқ ҳақида сўралганда:
«مَا كَانَ مِنْهَا فِى طَرِيقِ الْمِيتَاءِ (أَىْ الْمَسْلُوكَةِ) أَوْ الْقَرْيَةِ الْجَامِعَةِ، فَعَرَّفَهَا سَنَةٌ، فَإِنْ جَاءَ طَالِبُهَا فَادْفَعْهَا إِلَيْهِ، وَإِنْ لَمْ يَأْتِ فَهِىَ لَكَ، وَمَا كَانَ فِى الْخَرَابِ، يَعْنِى فَفِيهَا وَفِى الرَّكَّازِ الْخَمْسِ»
«Агар юмшоқ ерларда ёки одамлар яшайдиган қишлоқ (шаҳар)да бўлса, уни бир йил таҳрифла (эҳлон қил), агар талабгори келса бериб юбор, агар келмаса у сенга. Агар хароба жойларда бўлса, ундан ва рикоздан бешдан бири берилади». Агар топилдиқ ҳарамда бўлса, у топилдиқ ҳисобланмайди, чунки ҳарамнинг топилдиғи ҳаромдир. Абдурраҳмон ибн Усмондан ривоят қилинган ҳадисда келганидек, Расулуллоҳ с.а.в. ҳожининг топилдиғидан қайтардилар, Расулуллоҳ с.а.в.нинг:
«وَلاَ يَلْتَقِطُ سَاقِطَتَهَا إِلاَّ مُنْشِدٌ»
«Маккада тушиб қолган нарсани эҳлон қилувчигина олади», деган сўзларига биноан уни фақат эгасига сақлаб бериш учунгина олиш мумкин. Бу ҳадисни Бухорий ривоят қилди.
Агар топилдик, сақлаб бўлмайдиган, овқат, тарвуз ва шу каби турмайдиган нарса бўлса, у одам хоҳоласа уни еб, эгаси топилса пулини бериши ёки уни сотиб, бир йил муддат пулини сақлаб туриши ҳам мумкин. Бу ҳукмларнинг ҳаммаси топилдиқ одатда қидириладиган нарса бўлиб, агар йўқолса эгаси қидирмай қўймайдиган, қийматга эга нарсагагина қўлланилади. Агар топилдиқ бир дона хурмо, бир луқма егулик каби арзимас нарсалар бўлса, уни эълон қилиб ўтирилмай, ўша заҳотиёқ эга бўлинади.
5. Халифага ва қиладиган иши ҳукм-бошқарув, деб ҳисобланувчи шахсларга бериладиган эваз (маош). Бу уларнинг меҳнатлари тўлови эмас, балки ўз ишларини бажаришдан тўсиб қўйилганлари учун бериладиган тўлов бўлиб, улар молни олишлари билан унинг эгасига айланадилар. Чунки Оллоҳ Таолобу молни уларга байтулмолдан олишни ҳалол қилди.Масалан, Абу Бакрдан тижоратни тўхтатиб, мусулмонлар иши билан шуғулланиш талаб қилинганда, тижоратдан тўхтаб қолганлари эвазига мол олганлар ва саҳобалар буни маҳқулладилар.
Мана шу бешта мол - қариндошлик, зарар тўлови, маҳр, топилдиқ, ҳокимларга тўланадиган эваз (маош) мол ёки меҳнат эвазисиз олинадиган мол ҳисобланади. Бу шариатда рухсат берилган сабаблардандир.
114-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134