|
Иш ҳақини белгилаш асоси
Ёллаш - бир нарса эвазига манфаат олиш тўғрисидаги келишув (шартнома)дир. Ёллаш шартномаси тузилиши учун икки томон шунга лаёқатли бўлиши, яъни нарсаларни ажрата олувчи ақл эгаси бўлиши шарт. Шартнома тўғри бўлиши учун томонларнинг розилиги ҳам шарт қилинади. Иш ҳақи ҳам маълум бўлиши шарт қилинади. Бунга далил Расулуллоҳ с.а.в.нинг:
«إِذَا اسْتَأْجَرَ أَحَدُكُمْ أَجِيرًا فَلْيَعْلَمْهُ أَجْرَهُ»
«Бирортангиз ишчи ёлласа, унга иш ҳақини билдириб қўйсин», деган сўзларидир. Бу ҳадисни Доруқутний ибн Масъуддан ривоят қилган. Бунга яна далил Аҳмад Абу Саиддан ривоят қилган Пайғамбар с.а.в. иш ҳақини аниқ билдирмасдан туриб, киши ёллашдан қайтардилар, деган ҳадисдир. Лекин иш ҳақи маълум бўлмаса ҳам ёллаш мумкин. Иш ҳақи миқдорига келиша олмай қолинган пайтда «ажр мисл» (яъни шундай ишга бошқа одамлар қанча ҳақ тўлаётган бўлса, шунга ўхшаш ҳақ тўлаш)га мурожаат қилинади. Чунки, агар шартнома тузиш вақтида иш ҳақи айтилмаса ёки ёлловчи ва ёлланувчи айтилган иш ҳақи тўғрисида келиша олмай қолсалар, у ҳолатда «ажр мисл»га мурожаат қилинади (яъни «ажр мисл»га келишиб олинади). Бунда маҳрга қиёслаб «ажр мисл»га келишилади. Чунки маҳр масаласида ҳам агар маҳр аниқ белгиланмаса ёки белгиланган маҳр тўғрисида келиша олинмай қолинса «маҳр мисл» (бошқалар бераётган маҳрга ўхшаш маҳр)га мурожаат қилинади. Бунга далил Насоий ва Термизий ривоят қилган ушбу ҳадисдир. Термизий бу ҳадисни ҳасан, саҳиҳ ҳадис, деди:
«عَنْ ابْنِ مَسْعُودٍ أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ تَزَوَّجَ امْرَأَةً وَلَمْ يَفْرِضْ لَهَا صَدَاقًا وَلَمْ يَدْخُلْ بِهَا حَتَّى مَاتَ فَقَالَ ابْنُ مَسْعُودٍ لَهَا مِثْلُ صَدَاقِ نِسَائِهَا لَا وَكْسَ وَلَا شَطَطَ وَعَلَيْهَا الْعِدَّةُ وَلَهَا الْمِيرَاثُ فَقَامَ مَعْقِلُ بْنُ سِنَانٍ الْأَشْجَعِيُّ فَقَالَ قَضَى رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي بِرْوَعَ بِنْتِ وَاشِقٍ امْرَأَةٌ مِنَّا مِثْلُ الَّذِي قَضَيْتَ فَفَرِحَ بِهَا ابْنُ مَسْعُودٍ»
91-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134