|
ЭГА БЎЛИШНИНГ ИККИНЧИ САБАБИ
Мерос
Мол-мулкка эга бўлиш сабабларининг иккинчиси меросдир. У Қуръон ояти билан собит бўлган. Унинг иллатлари баён қилинмаган, муайян тавқифий ҳукмлари бор, гарчи баъзи қисмлари ҳақида сўз юритган бўлса-да, булар аслида кенг кўламлидир. Масалан, Оллоҳ Таолонинг:
«يُوصِيكُمُ اللَّهُ فِي أَوْلَادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الأُنثَيَيْنِ فَإِنْ كُنَّ نِسَاءً فَوْقَ اثْنَتَيْنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَكَ»
– „Оллоҳ фарзандларингизга (тегишли мерос) ҳақида бир ўғил учун икки қиз улуши баробарида мерос беришни амр қилур. Агар меросхўрлар иккидан ортиқ аёл бўлса, уларга эр қолдирган нарсанинг учдан иккиси тегур“, [4:11]
деган сўзидан бир нечта ҳукмни тушунамиз. Демак, ўғил фарзандлар қизлардан икки ҳисса ортиқ улуш олишини, ўғиллар бўлмаганда ўғилнинг ўғлига ўғилдек муомала қилинишини тушунамиз. Чунки ўғилнинг болалари фарзанд жумласига киради, қизнинг болаларига эса аксинча, ўғилнинг муомаласи қилинмайди. Чунки қизнинг фарзандлари луғавий жиҳатдан фарзанд жумласига кирмайди. Фарзандлар қиз бўлиб, иккитадан ортса, мероснинг учдан икки қисмини оладилар.Расулуллоҳ с.а.в. иккита қизга ҳам иккитадан кўпини ҳукмини чиқариб берганлар ва саҳобалар шунга ижмо қилганлар, демак, иккита қизга ҳам иккитадан ортиқнинг ҳукми юргизилади. Бу аҳкомлар оят зикр қилган умумий маънодан тушунилади, шу аҳкомлар билан ворис (меросхўр) меросдан ўз улушига ҳақли бўлади. Шунга биноан мерос Китоб, суннат ва саҳобалар ижмосида баён қилинган аҳкомларга кўра мулкка эга бўлиш сабабларидан бири бўлиб қолди.
105-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134