|
Буюртма бериш
Бир киши бошқа бир кишига идиш, машина ёки ҳунармандчиликка оид нарсани ясаттирмоқлиги буюртма беришдир. Буюртма бериш (истисно) шаръан жоиздир. У суннат билан собит бўлган. Расулуллоҳ с.а.в. узук ясаттирганлар. Анасдан ривоят қилинади, айтадики: Расулуллоҳ с.а.в. узук ясаттирганлар. Абдуллоҳ ибн Умардан ривоят қилинади: Набий с.а.в. тилла узук ясаттирганлар. Бу икки ҳадисни Бухорий ривоят қилган, Расулуллоҳ с.а.в. минбар ҳам ясаттирганлар. Саҳлдан ривоят қилинади, айтадики: Расулуллоҳ с.а.в. бир аёлга, дурадгор хизматчингга буюр, менга ўтиришим учун минбар ясаб берсин, деб одам юборганлар. Бухорий ривоят қилган. Расулуллоҳ с.а.в. ҳаётликларида одамлар буюртма беришарди, яҳни бир-бирларига нарсалар ясаттиришар эди, Расулуллоҳ с.а.в. уларга индамасдилар. Расулуллоҳ с.а.в.нинг сукутлари ва феъллари (ишлари) худди сўзларидек, шаръий далилдир. Ясаттирилган нарсалар: узук, минбар, жавон, машина кабилар битим объекти ҳисобланади. Мана шу йўсиндаги истисно, яъни хом-ашё устанинг ўзидан бўлган ҳолда нарса ясаттириш, бай туркумидан бўлиб, ижара туркумидан эмас. Агар бир киши, ясовчига хом-ашёни келтириб, ундан муайян нарса ясаб беришини талаб қилса, бу иш ижара туркумига киради.
Саноат ҳар бир уммат, халқ ва жамият иқтисодий ҳаётининг муҳим асосларидан биридир. Ўтмишда саноат фақат қўл меҳнатига таянар эди. Инсон асбобларни юргизишда парлардан фойдаланишга йўл топгач, қўл кучи билан ишлайдиган корхона аста-секин механизмли завод-фабрикага айланди. Янги ихтиролар қилингач, саноатда катта бурилиш юз бериб, маҳсулотлар орта борди, шу билан бирга механизмли завод-фабрика иқтисодий ҳаёт асосларидан бирига айланди.
Механизмли ёки қўлда ишланадиган заводларга тааллуқли ҳукмлар ширкат, ёки ижара, бай ва ташқи тижорат ҳукмларининг бирортасидан холи эмас. Завод-фабрика очиш гоҳида бир шахснинг моли билан бўлади. Бундай ҳолат камдан-кам учрайди, кўпинча, бу иш шерик бўлган бир қанча шахсларнинг моллари билан амалга оширилади. Бундай ишга исломий ширкатлар ҳукми юргизилади. Заводдаги идора, меҳнат, бирон нарса ясаш каби ишларга эса ишчи ёллаш ҳукмлари татбиқ этилади. Заводнинг маҳсулотини сарфлашга бай ва ташқи тижорат ҳукмлари қўлланилади. Алдаш, харид ва сотувда одатдан ташқари нарх қўйиш, эҳтикор (монополия) ман этилади. Завод чиқарадиган катта ёки кичкина маҳсулотга, уни ясаб чиқаришдан олдин буюртма бериш (ясатиш) ҳукмлари асос қилиб олинади. Шунингдек, қийматни кўтариш буюртмачини буюртмани олишга мажбур қилиш ёки қилмаслик шариат ҳукмига қараб бўлади.
134-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134